افرادی که قصد احداث گلخانه را دارند و می‌توانند از عهده تامین هزینه های آن برآیند، باید قبل از اقدام به این کار، با نحوه دریافت مجوز، هزینه‌های ساخت گلخانه، شرایط احداث گلخانه و برخی دیگر از موارد مهم، آشنایی پیدا کنند. در همین راستا، مقاله‌ای را در ادامه آماده کرده‌ایم تا توضیحات کاملی در رابطه با مبانی احداث و راه اندازی گلخانه را ارائه کند. لطفا همراه ما باشید.
مبانی احداث گلخانه
امروزه فاصله زیاد حمل‌ونقل بین مراکز تولید تا مصرف محصولات کشاورزی نشان از وجود مراکز تولید کشاورزی خارج از شهرها و محل‌های مصرف است که این امر سبب گسترش صنعت گلخانه در نواحی با شرایط آب و هوایی مساعد مانند حاشیه دریای مدیترانه میشود. علاوه بر حمل‌ونقل، بازاریابی (استانداردسازی، بسته‌بندی و…) نیز هزینه نهایی محصول تولیدی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مکان احداث گلخانه، نوع سازه، مساحت زیربنا، نوع پوشش گلخانه، تجهیزات، هزینه راه اندازی، مدیریت انرژی، نوع گیاهان کاشت شده و فاکتورهای مهم دیگر، از جمله مواردی هستند که پیش از احداث گلخانه باید از آنها اطلاع و دانش کافی داشت. همچنین عوامل متعددی در طراحی و احداث سیستم‌های گلخانه اثر گذارند و این سیستم‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شود که در نهایت بتوان به کشت‌های گلخانه‌ای بهینه دست‌یافت.
برخی از مهم‌ترین این عوامل شامل نوع سازه، نوع پوشش، تجهیزات، مدیریت انرژی و … است که خود تحت تأثیر شرایط محیطی، اقلیمی، اقتصادی و بازار هستند. ازاین‌رو لازم است با بررسی دقیق عوامل تأثیرگذار در احداث گلخانه به‌گونه‌ای سرمایه‌گذاری کرد که به بهترین بهره‌وری دست پیدا نمود.
با احداث گلخانه، امکان پرورش انواع مختلف گیاهان، گل‌های زینتی، میوه‌جات، سبزیجات و صیفی‌جات فراهم میشود و با توجه به سود خوبی که از فروش محصولات گلخانه‌ای به دست می‌آید، بسیاری از افراد به فکر راه اندازی گلخانه برای خود هستند. راه اندازی گلخانه، در ابتدا نیازمند دریافت یک‌سری مجوزها است و از سوی دیگر به امکاناتی نظیر آب، برق، گاز و… دسترسی داشت و می‌بایست تجهیزات لازم نیز برای احداث و کشت محصول تامین شود.
انواع گلخانه
گلخانه، یک سازه سرپوشیده محسوب میشود و با توجه به تجهیزات و امکاناتی که دارد، می‌توان در آن انواع مختلف محصولات صیفی و سبزی، گل، گیاهان و میوه‌جات را پرورش داد. گلخانه‌ها انواع مختلفی دارند و شما با توجه به اینکه می‌خواهید چه نوع محصول یا محصولاتی را پرورش دهید، باید نوع گلخانه را مشخص نمایید. همچنین هزینه احداث هر نوع گلخانه متفاوت است.
انواع گلخانه‌ها از نظر نوع پوشش
گلخانه‌ها بر اساس نوع سازه نیز در دسته‌بندی‌های مختلفی به شرح زیر قرار می‌گیرند:
۱- گلخانه‌های پلاستیکی
گلخانه پلاستیکی، دارای ارتفاع حدود 2 تا 3 متری است. این نوع سازه به دلیل ارتفاع پایین و نامناسب بودن سیستم گرمایی و تهویه، برای کشت محصولاتی مثل خیار و گوجه فرنگی مناسب نیست، اما اگر از نظر هزینه احداث بخواهیم بگوییم، احداث گلخانه پلاستیکی نیاز به هزینه کمتری دارد.
از گلخانه‌های پلاستیکی ساده بیشتر در مناطق نیمه‌گرمسیری استفاده میشود. در این گلخانه‌ها به دلیل مهیا نبودن شرایط محیطی مناسب، نمی‌توان تمام گیاهان را در طول سال کشت کرد و همچنین عملکرد آنها به‌مراتب کمتر از سایر گلخانه‌های پیشرفته است. این گلخانه‌ها چون اجزای اسکلتی کمتری دارند، در مجموع نور بیشتری را به گلخانه وارد می‌کنند.
۲- گلخانه‌های شیشه‌ای
از گلخانه‌های مسکونی گرفته تا تأسیسات تحقیقاتی و تولید تجاری، پوشش‌های شیشه‌ای گلخانه مزایای بسیاری را ارائه می‌دهند. گلخانه‌های شیشه‌ای تقریباً ۱۰۰ درصد نور را از خود عبور می‌دهند. در مقایسه با ۸۰ درصد انتقال نور با پوشش پلی‌کربنات دو جداره، که با گذشت زمان و مات شدن این پوشش، درصد انتقال نور آن به تدریج کاهش می یابد.
بسیاری از تولیدکنندگان بر این باورند که ۱ درصد نور بیشتر، معادل ۱ درصد تولید بالقوه بیشتر است. پوشش شیشه‌ای گلخانه اجازه می‌دهد تا بیشترین نور خورشید به گلخانه وارد شود و حداکثر فتوسنتز بالقوه گیاهان حاصل شود. شیشه بالاترین میزان نور طبیعی را برای گیاهان در تمام طول سال فراهم می‌کند.
اجازه دهید به طور خلاصه مزایا و معایب پوشش شیشه‌ای را بررسی کنیم:
مزایای پوشش شیشه‌ای گلخانه
- پوشش شیشه‌ای ظاهر گلخانه را بهبود می‌بخشد.
- با توجه به وزن پوشش شیشه‌ای، قاب ساختاری گلخانه شیشه‌ای به طور کلی قوی‌تر از سایر گلخانه‌ها است، بنابراین یک سرمایه‌گذاری گلخانه‌ای عالی است.
- با گلخانه‌های شیشه‌ای، می‌توانید از بین انواع مختلفی از گزینه‌های شیشه‌ای برای بهبود عایق و کمک به افزایش گرمای خورشیدی انتخاب کنید و به گلخانه شما کمک می‌کند تا انرژی کمتری مصرف کند و محافظت بهتری از محصول داشته باشد.
- شیشه بر خلاف مواد دیگر، می‌تواند ۴۰ تا ۵۰ سال بدون خرابی کار کند. غیر قابل احتراق است، در برابر اشعه ماوراء بنفش و تخریب آلاینده هوا مقاوم است و در صورت تمیز کردن منظم، انتقال تشعشع اولیه خود را حفظ می‌کند.
- گلخانه شیشه‌ای با بهترین ضریب انتقال نور نیز در دراز مدت باعث صرفه جویی در هزینه میشود. از سوی دیگر به دلیل اینکه بیشترین میزان عبور نور را دارد، بنابراین حداکثر میزان نور طبیعی برای گیاهان فراهم می‌کند.
بزرگ‌ترین عیب پوشش شیشه‌ای، آسیب‌پذیری آن در برابر تلفات فاجعه‌آمیز ناشی از تگرگ و سایر تغییرات آب و هوایی است. با این حال، شیشه‌های جداگانه به راحتی و اغلب با هزینه کم تعویض می‌شوند. در نهایت پژوهشگران و کشاورزان گلخانه‌های شیشه‌ای را به دلیل هزینه نگهداری کمتر و ضریب عبور نور بالاتر به دیگر سازه گلخانه‌ها ترجیح می‌دهند.
۳- پوشش گلخانه با ورق‌های پلی‌کربنات
پلی‌کربنات نوعی پلیمر پلاستیکی است، بنابراین از نوع پوشش منعطف به شمار می‌رود. این پلاستیک سخت، به صورت ورق‌های تک‌لایه و چند جداره در رنگ‌های شفاف و مات تولید می‌شوند. به عنوان سقف پوششی گلخانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع پوشش در گلخانه‌هایی با سقف قوسی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایا پوشش گلخانه پلی‌کربنات:
- پلی‌کربنات یک پلاستیک بسیار شفاف است، در نتیجه توانایی عبور نور به میزان بالا را دارد.
- با اینکه پوشش پلی‌کربنات نسبت به شیشه سبک‌تر است، اما در برابر عوامل خارجی و فشار مقاوم‌ترند.
- به علت سبک‌تر بودن این پوشش نسبت به شیشه، نصب آن بسیار ساده‌تر خواهد بود.
- مقاومت بالای پلی‌کربنات در برابر تگرگ یا ضربه؛ بنابراین پوشش پلی‌کربنات می‌تواند گلخانه را از آسیب عوامل محیطی حفظ کند.
- پلی‌کربنات اتلاف انرژی در گلخانه را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. به این صورت که در تابستان حرارت بسیار کمتری به گلخانه وارد میشود و در زمستان نیز اتلاف انرژی، کمتر از حالت معمول است.
- به علت مقاومت بالای پلی‌کربنات نسبت به پلی‌اتیلن، قیمت و طول عمر این پلیمر بیشتر است.
معایب پوشش گلخانه پلی‌کربنات:
این ورق‌ها گرمای بیشتری را حفظ می‌کنند، بنابراین به دلیل ایجاد گرمای بیش از حد این پوشش در گلخانه می‌بایست در فصل تابستان باید سازوکاری برای خنک‌کردن فضای گلخانه در نظر گرفت.
۴- پوشش گلخانه با پلی‌وینیل فلوراید
پوشش گلخانه‌ای پلی‌وینیل فلوراید (Polyvinylidene fluoride ؛PVDF) روی صفحات فیبر شیشه استفاده میشود و حدود ۱۰ سال طول عمر دارد. نسبت به پوشش پلی‌اتیلن گران است، با این حال اشعه های فرابنفش را از خود عبور نمی دهد و با توجه به قیمت بالای آن اغلب برای گلخانه‌هایی استفاده میشود که محصولات صادراتی دارند.
۵- پوشش گلخانه با ورق آکریلیک
ورق‌های آکریلیک که همان شیشه‌های پلکسی هستند، یکی از انواع پوشش گلخانه است. بسیار شفاف بوده و از نظر ساختاری مشابه پوشش گلخانه‌ای پلی‌کربنات است. استفاده از پوشش ورق آکریلیک باعث بیشترین میزان عبور نور به داخل گلخانه میشود. این نوع پوشش گلخانه‌ای از فایبرگلاس گران‌تر است. این ورق‌ها از سطح صافی برخوردار هستند، لذا لازم است که روی سطوح صاف نصب شوند.
مزایا ورق آکریلیک گلخانه‌ای:
مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی، سطح براق، جذب رطوبت پایین، جذب نور بالا و همین‌طور مقاومت کششی بسیار بالای آنها
معایب ورق آکریلیک گلخانه‌ای:
ذرات گردوغبار را به راحتی به خود جذب می‌کند و قابلیت اشتعال دارد.
۶- پوشش گلخانه با فایبر گلاس
پوشش فایبر گلاس یا فیبر شیشه (FRP) یکی دیگر از انواع پوشش گلخانه‌ای است که قابل‌استفاده در هر شرایط جوی و آب و هوایی است. این پوشش نسبت به پوشش شیشه استحکام بالاتری دارد، اما طول عمر کمتری دارد. با پوشش فایبر گلاس، کاهش دما در گلخانه سریع‌تر از پوشش شیشه اتفاق می‌افتد.
انواع گلخانه‌ها بر اساس شکل سازه
۱- گلخانه‌های قوسی تونلی
گلخانه‌های قوسی تونلی هنوز هم یکی از اشکال پرکاربرد برای طراحی و ساخت گلخانه در کشورهای درحال‌توسعه محسوب می‌شوند. در ساخت هر یک از تونل‌ها بین ۶ تا ۳۰ سیم آهنی برای ثابت نگه‌داشتن پلاستیک استفاده شده که تماس این سیم‌ها، با پلاستیک سبب از بین رفتن پلاستیک میشود و همچنین از جریان قطرات آب کندانس شده روی سطح داخلی گلخانه جلوگیری می‌کنند.
این قطرات در محل تماس سیم با پلاستیک به پایین ریخته می‌شوند؛ بنابراین نباید در ساخت این نوع گلخانه‌ها از سیم استفاده کرد.
هنگامی که محصولاتی همچون گوجه فرنگی، خیار یا گل رز در این گلخانه‌ها کشت شود، پس از مدتی رشد، تقریباً فضایی یک‌متری بین اولین ردیف گیاه با دیواره‌های گلخانه بلااستفاده می‌ماند. گیاهان کشت شده در نزدیک دریچه‌های تهویه یا دیواره‌ها به دلیل اثر سیستم تهویه، کاهش دما، رطوبت و اثر جریان باد رشد کمتری نسبت به سایر گیاهان از خود نشان می‌دهند.
درصورتی‌که گلخانه قوسی تونلی بدون یک فونداسیون مناسب و محکم ساخته شود به راحتی توسط جریان شدید باد از بین خواهد رفت. در این نوع گلخانه اگر تهویه هوا فقط از طریق بازشدن دریچه‌ها یا کنار زدن پوشش اتفاق بیفتد، سیستم تهویه ناکارآمد است و فقط به وسیله کار کارگری قابل‌انجام است. وجود این شرایط با گرم شدن شدید هوای داخل گلخانه در اوایل صبح همراه است.
مزایای گلخانه‌های قوسی تونلی
از مزایای گلخانه‌های قوسی تونلی راحتی طراحی و ساخت و مقاومت خوب در برابر نیروی باد است. البته درصورتی‌که زیربنای خوبی داشته باشند و از استیل ضعیف برای ساخت آنها استفاده نشود.
معایب گلخانه‌های قوسی تونلی
از معایب این ساختار نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نسبت سطح زمین کشت شده به سطح تونل در این گلخانه‌ها کم است و فضای بین دو تونل کنار هم بین ۱ تا ۳ متر است.
- میزان مصرف پلاستیک در مقایسه با سطح زمین گلخانه زیاد است؛
- حجم گلخانه به‌منظور کنترل شرایط داخلی ناکافی است.
۲- گلخانه‌های قوسی شیب‌دار
گلخانه‌های تونلی قوسی شیب‌دار در کناره ها معمولاً کم و بیش عریض‌تر از سایر دیگر اشکال گلخانه‌ها هستند، ولی چکیدن قطرات آب تشکیل شده روی سطح داخلی پوشش آنها یک معضل اساسی است.
۳- گلخانه‌های مرکب (چند واحدی)
معمولاً گلخانه‌های مرکب پلاستیکی مجهز به ناودان، دربرگیرنده نکات طراحی زیادی هستند که نتایج آنها عبارت‌اند:
- به دلیل حجم هوای بیشتر کنترل شرایط آب و هوایی بسیار راحت‌تر و بهتر قابل‌انجام است. توصیه میشود دیواره‌ها تا حد ممکن مرتفع باشند. ارتفاعی حدود ۳ متر بسیار مطلوب است، ولی باعث تشدید اثر نیروی باد بر گلخانه خواهد شد.
- نصب دریچه‌های جانبی و سیستم تهویه مصنوعی: درصورتی‌که عرض کل گلخانه‌های متصل‌به‌هم بیشتر از ۱۸ متر نباشد، می‌تواند به‌خوبی جوابگوی تهویه محیط داخلی گلخانه باشد.
- عملکرد سیستم تهویه باید مکانیکی باشد: به علت تراکم کاشت بیشتر، اثر تهویه بر رشد گیاهان نزدیک به دیواره‌ها، زیاد نیست.
- دیواره‌های عمودی مانع از اتلاف فضای کاری در دو طرف گلخانه شده و امکان کار کردن ماشین‌های مزرعه‌ای در داخل محیط گلخانه را فراهم می‌کند.
- میزان زمین مفید قابل‌کشت در داخل گلخانه بیشتر از سایر اشکال است.
به‌منظور جلوگیری از ریختن قطرات آب تشکیل شده روی قسمت داخلی سقف، می‌توان از سقف شیب‌دار استفاده کرد. با توجه به شرایط غالب آب و هوایی اگر میانگین بیشینه دما در منطقه بیشتر از ۲۷ درجه سانتی‌گراد باشد، گلخانه‌های مرکب حتماً باید به دریچه‌های دیواری و سقفی مجهز باشند.
در تعبیه هر نوع دریچه تهویه سقفی یا دیواری باید به این نکته توجه داشت که این کار بسیار هزینه بر بوده و به طور میانگین حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری را برای احداث گلخانه شامل میشود.
براین‌اساس برای تهویه گلخانه‌های مرکب دو یا سه تکه‌ای درصورتی‌که ارتفاع دیواره‌ها ۳ متر یا بیشتر باشد، احتیاجی به دریچه سقفی نیست و دریچه‌های دیواری و تهویه مصنوعی کافی است؛ ولی در صورت تجمیع چهار گلخانه یا بیشتر، نیاز به دریچه‌های سقفی است.
۴- گلخانه‌های مناطق کم‌ارتفاع گرمسیری
استفاده از گلخانه در نواحی گرمسیری می‌تواند از گیاهان در مقابل بارش‌های شدید محافظت کند و در افزایش کمیت و کیفیت محصول مؤثر باشد. برای مثال متوسط عملکرد محصول گوجه فرنگی برای کشورهای واقع در آب و هوای گرمسیری (تایلند یا مالاوی) در فصل‌های گرم خشک و مرطوب و کشت در گلخانه به ترتیب برابر ۲ تا ۳ و ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم بر مترمربع است.
این در حالی است که متوسط تولید گوجه فرنگی در کشور اسپانیا حدود ۱۴ و محصول گوجه چری در جنوب این کشور حدود ۸/۵ تا ۱۱/۹ کیلوگرم بر مترمربع است. گلخانه‌های مخصوص نواحی کم‌ارتفاع گرمسیری باید شرایط زیر را دارا باشند:
- محصولات گلخانه‌ای باید از باران، باد، تابش شدید نور خورشید، حشرات و پرندگان در امان باشند.
- پوشش گلخانه باید در مقابل ورود آب غیرقابل‌نفوذ بوده و از لحاظ طول عمر نیز اقتصادی باشد.
- پنجره‌های سیستم تهویه باید در صورت نیاز به صفحه ضد حشره مجهز باشند، ولی در این حالت باید به کارایی سیستم تهویه و ابعاد آنها توجه داشت. استفاده از دریچه‌های تهویه روی دیواره‌ها و لبه‌های گلخانه در مواردی ضروری است.
- ارتباط بین حجم گلخانه با سطح زیر کشت باید در نظر گرفته شود. معمولاً طول دیواره سه‌متری (حداقل) مناسب است. هرچه حجم گلخانه بیشتر و دیواره‌ها بلندتر در نظر گرفته شود، توجه به کارایی سیستم تهویه باید بیشتر شود.
- وجود ناودان در سقف و کنار دیواره‌های گلخانه به‌منظور جلوگیری از نفوذ آب به داخل ضروری است.
- وجود فونداسیون مناسب و محکم برای سوارشدن اسکلت محکم و مقاوم در برابر نیروی باد، گیاه و همچنین جلوگیری از زنگ‌زدن یا خوردگی تیرک‌ها ضروری است.
۵- گلخانه‌های مناطق مرتفع گرمسیری و نیمه‌گرمسیری
گلخانه‌های مناطق مرتفع گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری حتماً باید به دریچه‌های تهویه قابل قفل‌شدن مجهز باشند تا از کاهش دما در طول شب‌های سرد جلوگیری شود. در فصل‌های گرم‌تر نیاز به سیستم تهویه قوی برای کنترل بهتر شرایط محیط داخلی ضروری است.
۶- گلخانه‌های نوع پارال یا آلمریا
یکی از انواع گلخانه‌های مرسوم که در آلمریا و جنوب کشور اسپانیا به‌وفور دیده میشود، گلخانه نوع پارال است. این گلخانه با سقفی مسطح و کمی شیب‌دار معمولاً به وسیله اهالی بومی همین مناطق با چوب یا پایه‌های استیلی ساخته میشود. ستون‌های چوبی یا استیلی در وسط به صورت عمودی و در دیواره‌ها شیب‌دار هستند که با سیم‌های فلزی به هم وصل شده‌اند.
بارش باران در منطقه آلمریا اغلب کم است، به همین دلیل استفاده از سقف مسطح می‌تواند مفید باشد. ولی در مناطقی که بارش شدید باران اتفاق می‌افتد، مثل آنتالیا یا جنوب ترکیه جمع‌شدن آب باران روی سقف می‌تواند سبب خراب‌شدن گلخانه شود.
مضرات استفاده از گلخانه‌های نوع پارال عبارت‌اند از:
- تشکیل قطرات آب روی سقف می‌تواند سبب کاهش میزان ورود نور خورشید و کاهش کمیت و کیفیت محصول شود. همچنین چکه‌کردن این قطرات می‌توانند باعث شیوع بیماری‌های قارچی شود. برخی از کشاورزان برای رفع این مشکل از یک پوشش اضافی زیر سقف استفاده می‌کنند.
- سیستم تهویه سقفی نمی تواند به تنهایی جوابگوی نیاز تهویه گلخانه باشد.
۷- گلخانه مخصوص کشت موز
برخی از کشورهای حوزه دریای مدیترانه مثل تونس و مراکش به‌منظور پرورش موز از گلخانه‌های استفاده می‌کنند که ارتفاع آنها تا حدود ۸ متر هم می‌رسد. این گلخانه‌ها از درخت موز در مقابل کاهش دما و رطوبت محافظت کرده و در کل شرایط محیطی مساعدی را فراهم می‌کنند. اسکلت این گلخانه‌ها باید در مقابل باد مقاوم باشند و از چفت‌وبست‌های اضافی برای این منظور استفاده شود.
۸- گلخانه‌های تراس شکل
در این نوع از گلخانه‌ها، سبزیجات و انواع میوه‌ها در برخی از تراس‌های کوچک در مناطق گرمسیری پرورش می‌یابند. این تراس‌ها عرضی ۲ تا ۴ متر دارند. در این مناطق کشاورزان معمولاً به استفاده از تراس‌های کوچک برای محافظت از محصولات خود در مقابل باران‌های شدید عادت دارند.
به همین دلیل این تراس‌ها باید به صورت انفرادی و مقاوم در برابر جریان بادوباران ساخته شوند. انواع مختلفی از تراس‌های مقاوم طراحی و مورد آزمایش قرار گرفته‌اند.
۹- گلخانه‌های چادری شکل
این گلخانه‌ها طرح ساده یک گلخانه پلاستیکی مناسب برای تمام شرایط آب و هوایی است. این ساختار ساده از یک‌سری تیرک‌های استیلی و پوشش پلاستیک و سیم‌های متصل‌کننده تشکیل شده است.
روی تیرک‌ها نیروی فشاری و روی بقیه اجزاء نیروی کششی اعمال میشود. این طرح احتیاج به یک فونداسیون نه‌چندان قوی دارد و قلاب‌های متصل به زمین در برابر جریان باد از گلخانه محافظت می‌کنند. مزایای اصلی این سیستم عبارت‌اند از:
- پایداری و استقامت مناسب حتی با کاهش بسیاری از اجزای متداول یک گلخانه؛
- بهینه‌شدن میزان یا ضریب عبور نور؛
- فونداسیون کمتر و کاهش هزینه‌ها
- این گلخانه به مدت ۱۵ سال در برابر انواع تغییرات جوی و بادهای شدید و بارش باران مقاومت می‌کند.
۱۰– گلخانه تحقیقاتی
گلخانه تحقیقاتی برخلاف تفکر رایج یک گلخانه تجاری نیست. در گلخانه تجاری یا تولیدی که برای یک محصول خاص ساخته میشود، یک فضای بزرگ برای تولید یک محصول در نظر گرفته میشود. در حالی که در گلخانه تحقیقاتی فضای کوچک مثلاً ۶۴ مترمربع به صورت مرکب در کنار همدیگر قرار می‌گیرند و شرایط محیطی هر واحد ۶۴ مترمربعی به طور مستقل از هم تنظیم می‌شوند.
معمولاً گلخانه‌های تحقیقاتی از ۸ واحد مجزا تشکیل می‌شوند که ۴ واحد در یک طرف سالن و ۴ واحد دیگر در طرف دیگر سالن یا راهرو است. هر گلخانه تحقیقاتی یک راهرو دارد که درهای واحدها به راهرو باز میشود و هر واحد تابلوی جداگانه برای کنترل شرایط محیطی دارد. هم‌زمان در این نوع گلخانه‌های ۸ طرح تحقیقاتی می‌توان با شرایط مختلف انجام داد.
انواع گلخانه از نظر محصول تولیدی
۱- گلخانه توليدی سبزی و صيفی
در این گلخانه‌ها، محصولاتی مثل گوجه فرنگی، توت فرنگی، بادمجان، طالبی، خیار، سبزیجات برگی مثل ریحان، شاهی و … قابل پرورش هستند.
۲- گلخانه توليد گل و گياهان زينتی
در گلخانه گل و گیاهان زینتی می‌توان گل‌های شاخه بریده مثل رز، داودی، ژربرا، گلایول و… را پرورش داد.
۳- گلخانه توليد قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی
یکی از انواع گلخانه‌ها، گلخانه قارچ است و می‌توان انواع قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی را در این نوع گلخانه پرورش داد.
مراحل و نکات مهم احداث گلخانه
مراحل ساخت گلخانه، به شرح زیر است:
۱- انتخاب محل مناسب برای احداث گلخانه
انتخاب محل احداث گلخانه یکی از نکات کلیدی در زمینه تولید محصول مناسب و کشت پایدار در گلخانه است. نکات اساسی در انتخاب محل مناسب احداث گلخانه عبارت‌اند از: هزینه تولید، کیفیت محصول تولیدی و هزینه حمل‌ونقل تا بازار فروش محصول.
هزینه و کیفیت محصول تولیدی به طور مستقیم با شرایط محیطی محل احداث گلخانه و نوع پوشش آن در ارتباط است. همچنین میزان سرمایه‌گذاری در بخش‌های تکنولوژی و مدیریت نیز با شرایط اقلیمی محل ساخت گلخانه ارتباط مستقیم دارد.
مکان مناسب احداث گلخانه باید با توجه به درنظرگرفتن شرایط زیر انتخاب شود:
-
توپوگرافی
محل احداث گلخانه باید در زمینی صاف با شیب صفر تا ۰/۵ درصد باشد. این شیب نباید بیشتر از ۱ تا ۲ درصد باشد، در غیر این صورت نیاز به تراس‌بندی زمین است. در برخی نواحی در نیم کره شمالی اغلب، ساخت گلخانه به سمت جنوب رایج است و به طور معمول مکانیزه‌کردن گلخانه‌ها در این مناطق نادر است.
در نواحی با شیب زیاد توصیه میشود که چندین واحد گلخانه‌ای که محورهای آنها به‌موازات خطوط کانتور زمین است، ساخته شود و در نواحی که زمین دارای فرورفتگی است قرار نگیرند.
- خرد اقلیم
توصیه میشود که محل احداث گلخانه دارای زهکش مناسبی برای رفع جریان هوای سرد و مرطوب شبانه باشد، زیرا هوای سرد به دلیل سنگین بودن معمولاً به سمت پایین حرکت کرده و اگر هیچ جریان هوایی نباشد، در آنجا به حالت سکون باقی می‌ماند.
همچنین از ساخت گلخانه در مناطق مه‌گرفته باید خودداری کرد. مناطق دور از انواع تپه‌ها و ساختمان‌های بلند، و وجود جریان هوای طبیعی در اطراف گلخانه، مناسب ساخت انواع گلخانه‌ها هستند.
-
شرایط سخت آب و هوایی
گلخانه باید در مقابل بادهای سرد توسط انواع بادشکن‌های طبیعی یا ساخته شده، محافظت شود. اگر در منطقه موردنظر امکان بارش برف وجود دارد، محل ساخت گلخانه باید به اندازه کافی از درختان یا ساختمان‌هایی که احتمال جمع‌شدن برف روی آنها هست، دور باشد.
-
آب آبیاری
کمیت و کیفیت آب آبیاری در منطقه احداث گلخانه بسیار مهم است. گیاهان گلخانه‌ای نیاز به آب مناسب، یعنی آب با میزان هدایت الکتریکی زیر ۱ دسی زیمنس بر متر دارند. بسیاری از نواحی مدیترانه‌ای به دلیل نبود آب به مقدار و کیفیت مساعد متروکه شده‌اند و امکان کشت هیچ محصولی در آنها وجود ندارد.
اما در ایران نیز مشاهده شده که در بعضی از مناطق که هدایت الکتریکی آب بالای ۶ دسی زیمنس است، گلخانه احداث شده است؛ بنابراین مهم‌تر از خاک گلخانه کیفیت آب است، زیرا کاهش هدایت الکتریکی آب هزینه بر است.
-
زهکش
زهکش خاک منطقه موردنظر به ویژه نواحی ای که از بارش‌های زیاد فصلی برخوردارند، باید بسیار خوب باشد. در حالت کلی توصیه میشود گلخانه در مناطق بسیار مرطوب با بارندگی‌های طولانی ساخته نشود.
-
مشخصات خاک منطقه
خاک منطقه درصورتی‌که گیاه به طور مستقیم در آن یا در گلدان کشت شود، باید از کیفیت مطلوب برای کشت محصولات کشاورزی برخوردار باشد.
-
آلودگی
میزان آلودگی هوا برای گلخانه‌هایی که در مناطق شهری واقع شده‌اند، باید همیشه ارزیابی شود. آثار این آلودگی علاوه بر محصول کشت شده می‌تواند بر میزان نور ورودی به داخل گلخانه (گردوغبار مانع عبور نور از پوشش گلخانه می‌شوند) و همچنین کاهش عمر مفید پوشش گلخانه نیز تأثیرگذار باشد.
-
فضای در دسترس
داشتن فضای اضافی در کنار ساختمان گلخانه می‌تواند به‌منظور نگهداری منابع آب برای جمع‌آوری آب باران آبیاری یا ساختن انبار یا ساختمان اضافی برای امور پس از برداشت محصول مفید باشد.
-
در دسترس بودن کارگر
در صورت در دسترس نبودن کارگر به ویژه در فصل برداشت باید انتظار افزایش قیمت تمام شده محصول در اثر هزینه بالای اجاره کارگر را داشت.
-
زیرساخت ها
نزدیک بودن به راه‌های ارتباطی از جمله جاده‌های آسفالته راه‌آهن و حتی فرودگاه برای صادرات و همچنین دسترسی به ابزارهای ارتباطی از جمله تلفن و اینترنت و منابع انرژی مانند برق و گاز از جمله زیرساخت‌های لازم در انتخاب محل مناسب ساخت گلخانه محسوب می‌شوند.
-
جهت قرارگیری
محل قرارگیری گلخانه باید به شکلی انتخاب شود که از ساختمان‌های بلند یا درختان به اندازه کافی فاصله داشته باشد. شکل و شیب سقف گلخانه بایست سبب کاهش شدت‌جریان باد برخورد کننده به آن شود و بیشترین میزان تابش نور خورشید را به داخل گلخانه هدایت کند.
2- ساخت اسکلت گلخانه
برای احداث گلخانه باید اسکلت آن را طراحی کرده و با توجه به بودجه‌ای که دارید، متریال‌هایی مثل شیشه، فلز، چوب و … را انتخاب نمایید. حتما در زمینه ساخت اسکلت گلخانه، از مهندسان و افراد مجرب در این زمینه، راهنمایی دریافت کنید.
در ساخت اسکلت گلخانه، لازم است به مواردی همچون ارتفاع، تهویه مناسب، نوع گیاه یا محصول موردنظر برای پرورش، محل احداث گلخانه و … توجه داشته باشید. همچنین باید فضای مجزایی هم به سیستم گرمایشی و سرمایشی اختصاص داده شود.
۳- خرید تجهیزات گلخانه
یکی از مراحل مهم احداث گلخانه، خرید تجهیزات آن است. تجهیزات لازم برای احداث گلخانه، عبارت‌اند از :
-
تجهیزات تامین نور
هر محصول و میوه‌ای برای رشد کردن در فضای گلخانه، به نور نیاز دارد اما شدت نور مورد نیاز برای هر گیاه و میوه ای فرق می‌کند. بر اساس اینکه می‌خواهید چه نوع محصولی را در گلخانه پرورش دهید، لازم است تجهیزات تامین نور را خریداری نمایید.
-
وسایل گرمایشی
یکی دیگر از تجهیزات مهم احداث گلخانه، وسایل گرمایشی هستند. دما، در رشد گیاهان تأثیر مستقیم دارد و بر روی مواردی مثل فتوسنتز، تنفس، تبخیر و تعرق، گلدهی، رنگ برگ گیاهان، تشکیل اسیدهای آمینه و بسیاری دیگر از موارد، موثر است.
گرم کردن گلخانه در گذشته با استفاده از کوره‌هایی با سوخت ذغال سنگ، انجام می‌گرفت اما امروزه از بخاری‌های نفتی یا گازی استفاده میشود همچنین در گلخانه‌های جدید، مواد سوختی در دیگ بخار سوزانده و گرما به صورت آب گرم و یا بخار، در گلخانه توزیع میشود.
-
وسایل سرمایشی
برای احداث گلخانه، نیاز به فراهم کردن وسایل سرمایشی هم است و باید دمای بالای فضای گلخانه با استفاده از وسایل سرمایشی، به تعادل برسد. دمای بالا در گلخانه، باعث مشکلاتی مثل عدم استحکام ساقه، کوچک شدن اندازه گل، تاخیر در گلدهی و …. میشود. برای مانع شدن از چنین مشکلاتی، می‌توان از روش‌های مختلفی همچون استفاده از کولرهای آبی و گازی، آبپاشی کف گلخانه، مه فشانی یا آبپاشی روی محصولات استفاده کرد.
-
تهویه گلخانه
تهویه گلخانه بسیار مهم است و باید هوای داخل و خارج گلخانه، در تبادل باشند. با ورودی هوای بیرون به داخل گلخانه، دی اکسید کربن لازم برای فتوسنتز تامین میشود همچنین رطوبت و دمای گلخانه به تعادل می‌رسد. پس برای احداث گلخانه خود به فکر تهویه آن نیز باشید.
احداث گلخانه طبق قوانین و دریافت مجوزهای لازم
از نکات مهم احداث گلخانه، درنظرگرفتن قوانین است و راه اندازی گلخانه حتی در اندازه های خانگی و کوچک، نیازمند دریافت مجوزهای لازم است. دریافت مجوز گلخانه به صورت اینترنتی و از طریق درگاه ملی مجوزهای کشور g4b.ir، امکان پذیر است. در این سامانه، راجع به شرایط اخذ مجوز احداث گلخانه، موارد زیر ذکر شده است :
- دارا بودن مالکیت زمین ساخت گلخانه یا اجاره زمین
- رعایت حریم گلخانه نسبت به سایر مراکز، اماکن و واحدهای تولیدی
- اقدام به تغییر کاربری پس از صدور پروانه تاسیس
برای احداث گلخانه، نیاز به دریافت مجوز بهره برداری نیز است که شرایط اخذ این مجوز به شرح زیر است:
- معرفی مسئول فنی یا دارا بودن گواهی مسئول تجربی تولید
- دارا بودن پروانه تاسیس
- ارائه فرم کامل شده پایان کار
مجوز تاسیس واحدهای گلخانه حدود ۳۰ روز کاری پس از تکمیل مدارک، صادر میشود و به مدت ۲۴ ماه اعتبار دارد. همچنین مجوز بهره برداری نیز معمولا تا یک ماه پس از تکمیل مدارک، صادر می گردد و مدت اعتبار آن ۳۶ ماه است.
دریافت مشاوره از تیم متخصص تامین تجارت توانا برای احداث گلخانه
توصیه میشود برای راه اندازی گلخانه خود، از تیم متخصص و حرفه ای ما کمک بگیرید تا شما را در هر زمینه‌ای که لازم است، از نحوه گرفتن مجوزهای گلخانه گرفته تا طراحی و احداث گلخانه و انتخاب محصول مناسب نوع گلخانه و نحوه کاشت تا برداشت محصول راهنمایی کرده و پا به پای شما در تمام این مراحل مهم گام برداریم.
هزینه راه اندازی گلخانه
هزینه راه اندازی گلخانه ممکن است با مزایایی که گلخانه می‌تواند داشته باشد مرتبط باشد. این بدان معنی است که با داشتن یک گلخانه، عملکرد شما می‌تواند ۱۰ تا ۱۲ برابر بیشتر باشد و نتایج محصول را در مقایسه با کشت در مزرعه باز، قابل اطمینان‌تر می‌کند.
احداث گلخانه، هزینه‌های مختلفی دارد که در این بخش می‌خواهیم بررسی کنیم:
هزینه خرید یا اجاره زمین برای احداث گلخانه
برای راه اندازی گلخانه، نیاز به خرید یا اجاره زمین است. حداقل لازم است که ۵ هزار متر زمین را برای این منظور در نظر بگیرید که حدود ۳ هزار متر آن صرف ساخت گلخانه شود. البته می‌توان گلخانه با متراژ کمتر از ۱۰۰۰ متر نیز راه اندازی کرد، اما درآمد این اندازه گلخانه، کمتر است.
هزینه دریافت مجوز برای ساخت گلخانه
هزینه بعدی جهت راه اندازی گلخانه، هزینه های مجوز است. شما باید مبلغی را برای گذراندن دوره‌های آموزشی پرداخت کنید و مدرک بگیرید. البته اگر مدرک معتبر و تجربه کار داشته باشید، نیازی نیست که آموزش بگذرانید.
هزینه تهیه بذر، خاک و کود برای راه اندازی گلخانه
جهت احداث گلخانه باید برای تهیه بذر، خاک و کود هم اقدام کنید؛ بنابراین باید در محاسبه هزینه ساخت گلخانه، هزینه‌های مربوط به تهیه این موارد را نیز در نظر بگیرید.
هزینه سیستم آبیاری در احداث گلخانه
سیستم آبیاری، بخشی از هزینه‌های ساخت گلخانه را شامل میشود. روش‌های آبیاری بر کیفیت محصول تولیدی گلخانه‌ها تأثیر به سزایی دارد. آبیاری بایستی پیش از شکنندگی و مرگ ریشه گیاه انجام شود.
هزینه طراحی و اجرای سیستم مناسب آبیاری که دارای کلیه استانداردهای لازم باشد، امری چالش برانگیز است. آشنایی با عوامل تاثیرگذار بر هزینه راه اندازی سیستم آبیاری گلخانه و چگونگی محاسبه قیمت آن می‌تواند در تخمین هزینه تمام شده و انتخاب بهترین متخصص آن یاری کننده باشد.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم راجع به شرایط، مراحل راه اندازی گلخانه، هزینه‌ها و مجوزهای احداث گلخانه، توضیحاتی را ارائه دهیم تا شما با مهم ترین این موارد، آشنا شوید. اگر برای ساخت گلخانه نیازمند مشاوره هستید و سوالاتی دارید، می‌توانید از کارشناسان تامین تجارت توانا راهنمایی دریافت نمایید.
بدون دیدگاه