محافظت از گیاهان فرآیندی پرچالش و نیاز به دانش کافی و مدیریت صحیح دارد. در سال‌های اخیر به دلایلی از جمله افزایش درجه حرارت کرۀ زمین، گرد و غبار، آلودگی هوا و خشکسالی، چالش‌های جدیدی برای حفاظت گیاه به وجود آمده است. این موارد به علاوۀ تهدیدهای آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، لزوم کوددهی و آبیاری به‌موقع و مورد نیاز گیاه و … ما را ملزم می‌کنند تا بیشتر درباره راهکارهای حفاظت گیاه تحقیق کنیم. شرکت تامین تجارت توانا در تلاش است تا با ارائۀ آموزش‌های تخصصی در این زمینه، گامی مثبت در جهت حفاظت گیاهان در طول کاشت تا برداشت محصولات کشاورزی بردارد. با ما همراه باشید تا در ادامه درباره راهکارهای حفاظت گیاه بیشتر بدانید.
راهکارهای محفاظت از گیاهان
روش‌های مختلفی برای محفاظت از گیاهان وجود دارد که با توجه به چالش پیش رو باید مورد استفاده قرار بگیرند.
۱- استفاده از سیستم آبیاری مناسب
آبیاری به‌موقع و باکیفیت، مهم‌ترین ضرورت رشد گیاه و تشکیل میوه‌های باکیفیت و فراوان است. مقدار آب مورد نیاز گیاه به عوامل متعددی از جمله مراحل رشد گیاه، نوع محصول، شرایط آب و هوا، میزان تابش خورشید، رطوبت و ظرفیت خاک در نگهداری از آب بستگی دارد. در طول فصل بستگی دارد. بیشترین نیاز گیاه به آب در مراحل اولیه رشد محصول، گلدهی و میوه دهی است. آبیاری منظم و به‌موقع در محافظت از گیاهان تأثیر می‌گذارد و باعث جلوگیری از آلودگی خاک، پیشگیری از رشد علف‌های هرز و مقابله با بیماری‌های ناشی از تنش کم‌آبی خواهد شد.
از آنجایی که مناطق بسیار کمی وجود دارند که در آن بارندگی به اندازه کافی برای رفع نیازهای محصول کافی باشد، آب اضافی باید با ایجاد یک سیستم آبیاری تامین شود. کمبود آب در طول فصل رشد منجر به کاهش عملکرد و حتی احتمال شکست کل تولید محصول می‌شود. همچنین اگر ظرفیت خاک در نگهداری آب کم باشد، باید آبیاری در دفعات بیشتر ولی با حجم آب کمتر صورت بگیرد. در فصل تابستان گیاهان به آب بیشتری نیاز دارند.
از سوی دیگر کیفیت آب آبیاری به دلیل وجود مواد شیمیایی نامطلوب بسیار مهم است. زمانی که عملیات کشت و پرورش یک محصول در حال برنامه‌ریزی است، منابع آب باید از نظر کیفیت بررسی شوند. مواد شیمیایی خاصی که در آب یافت می‌شوند و ممکن است باعث آسیب به گیاه شوند عبارت‌اند از: کلر، فلوئور و بور. مواد شیمیایی که بقایای نامطلوب برگی بر جای می‌گذارند عبارت‌اند از آهن، کلسیم و منیزیم.
۲- اصول کوددهی
کوددهی صحیح باعث رشد و باردهی گیاه شده و می‌تواند در مقابل گرما و سایر تنش‌های محیط مقاومت کند. اگر گیاه در شرایط گرمازدگی قرار دارد، دقت کنید که با کوددهی بیش از حد گیاه را دچار تنش نکنید. اگر از کودهای شیمیایی بیش از حد لازم استفاده شود ممکن است منجر به سوختگی برگ‌ها و میوه‌های گیاهان شود. همچنین بهتر است اگر کود به صورت محلول نیست، زمان کوددهی سطح برگ‌ها خشک باشد.
کودی که جهت تغذیه گیاه استفاده می‌شود باید در درجه اول بر اساس نتایج آزمایش خاک و نیازهای گیاه باشد. ازآنجاکه نیتروژن باعث رشد برگ می‌شود، مقادیر بیش از حد در اواخر فصل می‌تواند میوه دهی را به حداقل برساند یا به تأخیر بیندازد. نیتروژن را بلافاصله قبل یا بعد از کاشت محصولات یک‌ساله یا بعد ازسبزشدنن برای محصولات چند ساله استفاده کنید.
- در میان دیگر کودها، کود فسفر از رشد ریشه و باردهی حمایت می‌کند، در حالی که کود پتاسیم از مقاومت در برابر بیماری و مقاومت گیاه حمایت می‌کند. فسفر و پتاسیم در خاک متحرک نیستند و برای جذب نیاز به تماس نزدیک با ریشه گیاه دارند. آنها باید قبل از کاشت در بهار یا پاییز اعمال و ترکیب شوند.
- کودهای N-P-K با نسبت 1:2:2 یا 1:2:1 به ویژه برای پیوند مناسب هستند و زمانی که گیاهان در زمین استقرار پیدا می‌کنند می توان آنها را به کار برد.
- کودهای برگی نیز ممکن است در برخی موارد مفید باشند، اگرچه بیشتر جذب مواد مغذی از طریق ریشه گیاهان است. کوددهی برگی برای تامین ریزمغذی‌هایی مانند روی یا آهن در زمانی که PH خاک بیشتر از 7 است، یا برای تامین مواد مغذی مانند پتاسیم و فسفر زمانی که ریشه‌های گیاه مواد مغذی کمتری جذب می‌کنند، استفاده شود.
نکته:
در نهایت، به یاد داشته باشید که برای محافظت از گیاهان از کود به میزان مناسب با توجه به نیاز گیاه به همراه برنامه غذایی اصولی استفاده کنید و همیشه دستورالعمل‌های برچسب کود را دنبال کنید. استفاده بیش از حد کودها نه تنها باعث کاهش عملکرد محصول و هدررفت هزینه است، بلکه ممکن است به آب‌های زیرزمینی برسد و آنها را آلوده کند و در نهایت به محیط‌زیست آسیب برساند. از سوی دیگر به میزان قابل توجهی pH خاک را تغییر می‌دهد و ممکن است میزان درشت‌مغذی‌ها را در خاک اشباع کند و یا میزان آنها را به حدی تغییر دهد که خاک جذب خود را نسبت به مواد مغذی مختلف از دست بدهد.
۳- از بین بردن علف‌های هرز
علف‌های هرزی که در اطراف گیاه رشد می‌کنند، آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه را مصرف می‌کنند و جلوی رشد گیاه را می‌گیرند. ازاین‌رو باید برای حذف آنها اقدام نمود. علف‌های هرز نقش مهمی در گسترش آفت‌ها و بیماری‌ها دارند و به عنوان میزبان آنها عمل می‌کنند. با روش‌های مکانیکی و یا دستی می‌توان رشد این علف‌ها را کنترل کرد. توجه داشته باشید که بسیار مهم است که علف‌های هرز را از نهال‌های تازه در حال ظهور دور نگه دارید.
روش‌های دفع علف‌های هرز از راهکارهای محفاظت از گیاهان
۱- نور را حذف کنید
برای علف‌های هرز ماندگار یا متعدد، نور را حذف کنید! خاک را با روزنامه مرطوب شده بپوشانید. سپس آن را با 2 اینچ کاه یا کمپوست بپوشانید. این روش تضمین می‌کند که علف‌های هرز نور مورد نیاز برای رشد را دریافت نمی کنند. با این حال برخی از علف‌های هرز دائمی باقی خواهند ماند، اما بیشتر آنها رشد نمی کنند.
۲- بیرون کشیدن علف‌های هرز با دست
همچنان باید علف‌های هرز را در طول فصل رشد به صورت دستی بیرون بیاورید. زمانی که خاک مرطوب باشد و علف‌های هرز جوان باشند، علف‌های هرز راحت‌تر از خاک بیرون کشیده می‌شوند. ترفند کشیدن علف‌های هرز این است که ریشه را نیز بیرون بیاورید، زیرا بسیاری از علف‌های هرز مانند قاصدک‌ها از ریشه‌های باقی‌مانده در زمین دوباره رشد می‌کنند.
علف هرز را از ریشه بیرون بکشید و به آرامی بچرخانید تا ریشه‌ها از جای خود خارج شوند. از بین بردن علف‌های هرز با دست بهترین راه و البته سخت‌ترین راه برای حذف علف‌های هرز است. برای علف‌های هرز با ریشه‌های کم‌عمق، شما فقط می‌توانید گیاه را توسط ساقه آن نگه دارید و به آرامی بکشید.
۳- حذف علف‌های هرز با بیل
اگر علف‌های هرز دوباره رشد می‌کنند، پس شما یک ریشه پایدار دارید که باید آن را حفر کنید. از بیل یا چنگال حفاری برای کندن علف‌های هرز پایدار استفاده کنید. تا جایی که می‌توانید قطعات ریشه را بردارید. بیل زدن بهتر است در صبح زمانی که خاک خشک است انجام شود.
۴- خاک خود را هوادهی کنید
برخی از انواع علف‌های هرز، به ویژه آنهایی که ریشه عمیق دارند، به دلیل فشرده‌شدن خاک، رشد خوبی دارند. با این کار ریشه علف هرز هوا، آب و مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کند و شروع به از بین رفتن می‌کند.
۵- استفاده از پوشش گیاهی یا مالچ
یکی از ساده‌ترین روش‌های محافظت از گیاهان، استفاده از پوشش گیاهی یا مالچ است. این روش باعث می‌شود که خاک رطوبت خود را حفظ کند و گیاه در مقابل گرمای زیاد هوا دچار آسیب و تنش نشود. همچنین استفاده از خاک‌پوش یا مالچ باعث کاهش علف‌های هرز و حذف آنها نیز می‌شود.
مالچ از دریافت نور توسط بذر علف‌های هرز جلوگیری کرده و در نتیجه باعث می‌شود تا بذرها جوانه نزنند و رشد علف‌های هرز را مهار شود. مالچ همچنین مواد مغذی مورد نیاز گیاه را فراهم می‌کند و دمای خاک را تعدیل می‌کند. برای جلوگیری از رشد علف‌های هرز، حمله حشرات و پوسیدگی، خاک بین گیاهان و ردیف‌ها را با یک‌لایه مالچ به ضخامت حدود 2 تا 4 اینچ در اطراف پایه گیاهان چند ساله یا یک‌ساله بپوشانید.
۵- استفاده از علف کش های شیمیایی
انتخاب و استفاده از علف‌کش‌های شیمیایی مناسب می‌تواند به کنترل علف های هرز کمک کند. این علف‌کش‌ها باید با دقت و طبق دستورالعمل‌های تولیدکننده و استانداردهای ایمنی و محیط‌زیستی، به زمین اعمال شوند. در هر صورت، قبل از استفاده از هر روش شیمیایی یا بیولوژیکی، مهم است که با دقت نکاتی مانند دستورالعمل‌ها و محدودیت‌های استفاده از آنها آشنا شوید و در صورت لزوم نصیحت یا مشاوره از کارشناسان مربوطه دریافت کنید. همچنین، رعایت موارد مرتبط با ایمنی شخصی و حفاظت از محیط‌زیست نیز حائز اهمیت است.
مدیریت مصرف سموم در زمان وقوع آفات و بیماری
مبارزه با آفات یک فعالیت مهم است که به‌منظور کاهش یا حذف تلفات عملکرد، حفظ کیفیت بالای محصولات و جلوگیری از سایر اثرات نامطلوب که ممکن است توسط آفات ایجاد شود، انجام می‌شود. مبارزه با آفات با روش‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی انجام می‌شود و انتخاب روش خاص بسته به شرایط مختلف از جمله نوع محصول، میزان و پراکنش آفات، شرایط محیطی و غیره بستگی دارد.
- استفاده کافی و به‌موقع از آفت‌کش‌ها در زمان وقوع آفات و بیماری نتایج خوبی را در زمینه حفاظت از گیاه و در نهایت محصولات و بهبود کیفیت، صرفه‌جویی در هزینه‌ها و دستیابی به سود اقتصادی قابل‌توجه ایجاد می‌کند. از سوی دیگر استفادۀ بیش از حد از سموم شیمیایی برای دفع آفات و بیماری‌ها ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری برای گیاه به همراه داشته باشد. از جملۀ این عوارض می‌توان به سمیت ناشی از مصرف بیوره، سوختگی ناشی از سمومی مانند متام سدیم، بروماید و کلروپیکرین، صدمه‌های ناشی از آفت‌کش‌های غلط و حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها اشاره کرد.
- در مواردی به دلیل تجهیزات ویژه، عدم آشنایی صحیح با آموزش حفاظت گیاه، و نحوۀ زندگی آفات و شیوع بیماری‌ها و سایر موارد ضروری در ارتباط با حفاظت گیاهان، خسارات زیادی به گیاهان وارد می‌کنند. بهترین راه برای مصرف سم به ویژه در گلخانه‌ها این است که هوای اطراف گیاه به جریان بیفتد و دمای دقیق شب و روز کنترل شود. در فصول گرم که شیوع بیماری بیشتر است، بهتر است از وسایل خنک‌کننده استفاده شود که از شیوع آفات نیز جلوگیری به عمل بیاید.
تغذیۀ متعادل گیاه قبل از وقوع تنش
گیاهان باید مواد معدنی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، گوگرد، منیزیم، کربن، اکسیژن و هیدروژن را از محیطی که در آن رشد می‌کنند، به دست بیاورند. اگر شرایط خاک طوری است که نمی‌تواند تأمین‌کنندهٔ مواد مغذی و ریزمغذی برای گیاه باشد، بهتر است از طریق افزودن کود، حاصلخیزی خاک تصحیح شود.
با توجه به تغییرات آب و هوایی و بروز تنش‌های محیطی مختلف، آگاهی و آموزش حفاظت گیاه و تغذیه آن تحت شرایط تنش بسیار اهمیت دارد. تنش‌های غیرزنده از جمله گرما و سرمای زیاد و غیره گیاه را مورد حمله قرار می‌دهند و ما باید چگونگی واکسینه کردن گیاه و نحوۀ احیاء آن در کمترین زمان ممکن را بدانیم. برخی از کودهای ضد تنش می‌توانند به بازگشت تعادل گیاه کمک کنند.
انتخاب رقم مناسب با توجه به منطقه
یکی از راهکارهای حفاظت گیاه این است که قبل از کاشت گیاه به منطقۀ کاشت توجه شود و گونۀ متناسب با آن منطقه کشت شود. انتخاب رقم مناسب با توجه به شرایط اقلیم موردنظر و هدف تولید بسیار مهم است.
تعیین محل مناسب برای کشت، آزمون خاک و انجام مراحل خاک‌ورزی، خرید بذر مناسب و کشت اصولی از جمله مواردی هستند که بهره‌وری را افزایش می‌دهند. بافت خاک، عمق خاک، میزان حاصلخیزی، میزان اسیدیته و شوری خاک، چالش‌های غرقابی و سفره‌های آب زیرزمینی، میزان شیب زمین، میزان آب آبیاری و کمیت و کیفیت آب نیز از جمله مواردی هستند که باید پیش از کشت گیاه موردتوجه قرار گیرند.
برای انتخاب رقم مناسب باید به عملکرد آن بذر در شرایط محیطی مختلف توجه کنید. مراکز تحقیقاتی، رقم‌های زیادی را در شرایط محیطی یکسان مورد آزمایش قرار می‌دهند. این آزمایش‌ها که به طور متوالی و در شرایط محیطی مختلف انجام می‌شوند، به شما معیار دقیق انتخاب رقم مناسب را مطابق با بیشترین عملکرد اعلام می‌کنند. همچنین خواب پاییزه یکی از مواردی است که بر انتخاب رقم تأثیرگذار است و بر اساس اندازه‌گیری میزان رشد در طی فصل پاییز تعیین می‌شود. خواب پاییزه بر عملکرد و کیفیت گیاه و دوام سطح سبز آن تأثیر می‌گذارد.
سخن پایانی
در این مقاله دربارۀ راهکارهای مختلف محافظت از گیاهان صحبت کردیم. اگر می‌خواهید گیاهانی سالم پرورش دهید باید آموزش حفاظت گیاه را جدی بگیرید. شرکت تامین تجارت توانا در تلاش است تا با ارائه محصولات تخصصی در حوزۀ کشاورزی در راستای ارتقای صنعت کشاورزی حرکت کند. شما نیز می‌توانید با آموزش‌های تخصصی تامین تجارت توانا در زمینۀ محفاظت از گیاهان به بهبود گیاهان و محصولات کشاورزی خود کمک کنید.
بدون دیدگاه