بذر با کیفیت یک سرمایه گذاری ارزشمند برای کشاورزان است، بنابراین حیاتی است که بتواند از لحظه کاشت جوانه زده و رشد کند. اهمیت انتخاب بذر در کشاورزی را نمی توان نادیده گرفت. انتخاب بذر مناسب یک تصمیم مهم است که مستقیماً بر عملکرد محصول تأثیر گذاشته و بهره وری کلی مزرعه را تعیین می کند. در این مقاله از تامین تجارت توانا به موضوع انتخاب بذر مناسب با راه حل های حرفه ای می پردازیم.
بذرها نیاز اساسی در بیشتر فرآیندهای کشاورزی هستند. قبل از شروع کشت، انتخاب بذر مناسب با بهترین کیفیت برای کشاورزان یک کار چالش برانگیز است. زیرا کیفیت خوب بذر ها نتیجه یا عملکرد مورد انتظار را می دهد. بنابراین انتخاب بذر مناسب با هدف بدست آوردن بذرهای سالم و در نهایت حفظ و بهبود کیفیت محصول است.
اگر بذرهای انتخاب شده از مزارع آلوده باشند، بیماری‌های انتقال‌یافته از بذر، مشکلات زیادی را در فرایند کاشت تا برداشت محصول ایجاد خواهند کرد؛ بنابراین استفاده از بذور خالص گواهی شده برای به‌دست‌آوردن کیفیت و یکنواختی محصول مورد نیاز بازار ضروری است. در کنار انتخاب و استفاده از بذرهای سالم و عاری از بیماری، کشاورزان باید دوره جوانه‌زنی بذرهای انتخابی، مواد غذایی مورد نیاز برای جوانه‌زنی و سایر فاکتورهای مؤثر در انتخاب بذر را نیز بررسی کنند.
اهمیت انتخاب بذر مناسب
انتخاب بذر مناسب در کشاورزی حیاتی است، زیرا عملکرد محصول و مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها را تعیین می‌کند. انتخاب بذرهای سازگار با شرایط محل کشت و بهره‌وری مطلوب را تضمین می‌کند. این یک عامل کلیدی در ترویج شیوه‌های کشاورزی پایدار و دستیابی به نتایج کشاورزی موفق است.
انتخاب بذرهای سالم و باکیفیت برای کشاورزی موفق و پایدار بسیار مهم است. بذرهای باکیفیت بالا دارای ویژگی‌های ژنتیکی برتر هستند و رشد گیاه را با بهبود عملکرد محصول تضمین می‌کنند. بذر نقش حیاتی در حفظ امنیت غذایی و حمایت از یک سیستم کشاورزی مقاوم و مولد دارد؛ بنابراین انتخاب بذر مناسب یک جنبه بسیار مهم برای به دست آوردن محصول سالم در کشاورزی است.
انتخاب بذر مناسب چه مزایایی دارد؟
- بلوغ و رشد یکنواخت گیاهان را تثبیت می‌کند.
- توانایی تحمل شرایط نامطلوب را افزایش می‌دهد.
- جمعیت گیاهی با رشد و نمو یکنواخت بدست خواهد آمد.
- می‌توان عملکرد بالاتری بدست آورد.
- گیاهان قوی‌تر و سریع‌تر رشد می‌کنند و در برابر بیماری‌ها و آفات مقاوم‌تر خواهند بود.
- توسعه مطلوب سیستم ریشه ای که به جذب بهتر آب و مواد غذایی کمک می‌کند.
انتخاب بذر یک عامل حیاتی در تولید محصول است و کیفیت بذر تأثیر بسزایی بر عملکرد محصول دارد. کشاورزان با انتخاب بذرهای مرغوب و تیمار آنها قبل از کاشت، می‌توانند عملکرد محصول خود را افزایش داده و از محصولات خود در برابر بیماری‌های مختلف محافظت کنند.
عوامل مؤثر در انتخاب بذر مناسب
بذرها دارای ویژگی‌هایی از جمله خلوص ژنتیکی، خلوص فیزیکی، کیفیت فیزیولوژیکی و سلامت بذر هستند. خلوص ژنتیکی تضمین می‌کند که گیاهی که از بذر رشد می‌کند، شبیه والد مادری خود باشد، در حالی که کیفیت فیزیکی به شکل، وزن، رنگ و بافت بذر اشاره دارد. کیفیت فیزیولوژیکی به توانایی بذر برای جوانه‌زدن، زنده‌مانی بالا و تولید دانهال‌های سالم مربوط می‌شود، در حالی که سلامت بذر به عدم وجود آلودگی قارچی یا آفات مربوط می‌شود.
۱- خلوص بذر
-
خلوص ژنتیکی بذر
خلوص ژنتیکی بذر، ماهیت واقعی بذر است. این بدان معنی است که نهال، گیاه و در نهایت محصول پرورش‌یافته از بذر باید دقیقاً شبیه والد مادری خود باشد. یعنی از نظر صفات ارثی خالص باشد. این ویژگی کیفی برای رسیدن به هدف موردنظر یعنی افزایش عملکرد محصول، مقاومت یا سایر عوامل کیفی ضروری است.
-
خلوص فیزیکی بذر
بذر باید از نظر اندازه، وزن، رنگ و بافت یکنواخت باشد. همچنین باید عاری از سنگ، گردوغبار، مواد ناخالص و سایر بذور باشد. بذرهای چروکیده، خیلی کوچک، بیمار، خال‌دار، با تغییر رنگ یا آسیب‌دیده را نباید برای کاشت انتخاب کرد. بذرهای کوچک، چروکیده و شکسته حاوی مواد غذایی کمتری برای گیاهچه درحال‌رشد هستند. کیفیت فیزیکی بذر می‌تواند به طور غیرمستقیم بر استقرار گیاه در مزرعه تاثیر گذاشته و در نهایت عاملی مؤثر در انتخاب بذر باشد.
درصد خلوص بذر بسیار مهم است، به‌طوری که اگر خلوص بذر کمتر از 98 درصد باشد، بر اساس استاندارد موسسه کنترل و گواهی بذر، آن بذر ارزش کشت ندارد. بذور مناسب کشت باید مورد تأیید و گواهی‌شده این موسسه باشد.
۲- کیفیت فیزیولوژیکی بذر
خصوصیات فیزیولوژیکی بذرها شامل قدرت جوانه‌زنی و قدرت زنده‌مانی، حیات بذر یا همان قوه نامیه (seed viability) است. زنده‌مانی بذر معیار درجه زنده‌بودن بذر برای جوانه‌زنی و رشد است. حیات بذر، توانایی بذر در جوانه‌زنی و تولید گیاهچه طبیعی و از سوی دیگر نشان‌دهنده فعالیت‌های متابولیکی بذر و دارا بودن آنزیم‌هایی است که توانایی لازم برای جوانه‌زنی و رشد گیاهچه را فراهم می‌کنند.
بنابراین، بذرهای باکیفیت باید دارای:
- خلوص ژنتیکی بالا
- خلوص فیزیکی بالا
- بنیه بذر بالا
- قوه نامیه بالا
- عاری از آفات و بیماری
- شکل و اندازه مناسب
- و دارای رطوبت کافی باشند.
۳- سلامت بذر
وضعیت سلامت بذر با عدم وجود آلودگی قارچی یا آفات، بنیه بذر، مقدار رطوبت بذر و رنگ و بوی بذر تعیین می‌شود. آلودگی به آفات یا قارچ‌ها در بذر باعث کاهش کیفیت فیزیولوژیکی و کیفیت فیزیکی بذر در نگهداری طولانی‌مدت می‌شود.
- بنیه بذر (seed vigor) یکی دیگر از شاخص‌های سلامت بذر است که تابعی از پتانسیل و سرعت تجمعی جوانه‌زنی است. به بیان دیگر سطح عملکرد بذر را در هنگام جوانه‌زنی، سبزشدن و استقرار گیاهچه تعیین می‌کند.
- مقدار رطوبت موجود در بذر نیز، نشان‌دهنده سلامت بذر باشد. میزان رطوبت بذر (Mc) مقدار آب موجود در بذر است و معمولاً به صورت درصد یا وزن در آزمایشگاه آزمایش بذر بیان می‌شود. میزان رطوبت بذر حیاتی‌ترین پارامتری است که بر کیفیت بذر، طول عمر بذر و نگهداری آن تأثیر می‌گذارد. همچنین رطوبت بذر ارتباط نزدیکی با چندین جنبه از کیفیت فیزیولوژیکی، بلوغ بذر، زمان برداشت بهینه، آسیب مکانیکی، اقتصادی‌بودن، خشک کردن مصنوعی بذر و آلودگی به عوامل بیماری‌زا و آفات دارد. اگر درصد رطوبت بذر از مقدار معمول بیشتر باشد، مورد حمله عوامل قارچی قرار گرفته و در طی زمان کیفیت و سلامت خود را از دست می‌دهد.
- رنگ و بوی بذر نیز یکی دیگر از نشانه‌های سلامت بذر است. بذر هر رقم معمولاً رنگ مخصوص به خود را دارد و چنانچه تغییر محسوسی در آن ایجاد شود، می‌تواند دلیل بر نارس یا آلوده بودن بذر باشد. بذور ناسالم و کهنه معمولاً بویی متفاوت نسبت به بذور مرغوب و سالم دارند.
۴- بنیه بذر
بنیه بذر بر فرایندها و واکنش‌های بیوشیمیایی در مدت جوانه‌زنی، سرعت و یکنواختی جوانه‌زنی بذر، رشد گیاهچه و توانایی سبزشدن گیاهچه در شرایط نامساعد محیطی اثر می‌گذارد. همچنین با اصلاح بذور و تولید بذرهای هیبرید، به مواردی از جمله افزایش میزان پروتئین، مقاومت به تغییرات اقلیمی و شرایط نامساعد محیطی، مقاوم نمودن بذر به بیماری‌ها و آفات، سلامت مکانیکی بذر و بهبود پوسته بذر پرداخته می‌شود که در بنیه بذر بسیار مؤثرند. پس هر گونه کار اصلاحی برای کیفیت بذر می‌تواند در بنیه بذر مؤثر باشد. بنیه بذر را می‌توان بر حسب سرعت و یکنواختی جوانه‌زنی اندازه‌گیری کرد.
۵- رکود بذر یا خواب بذر (Seed Dormancy)
خواب بذر حالتی است که در آن بذر حتی در شرایط رشد ایده‌آل قادر به جوانه‌زدن نیست. گونه‌هایی که بذر خفته دارند به دلیل اینکه برای بقا مفید است، دچار خواب شدند. گیاهان از خواب استفاده می‌کنند تا بذر بتواند شرایط نامساعدی را تحمل کند و همه به طور هم‌زمان جوانه نزنند و در اثر آب و هوای نامساعد از بین نروند. در حالی که خواب بذر می‌تواند بقای گیاه را در طبیعت افزایش دهد، می‌تواند از جوانه‌زدن یکنواخت بذرها و رشد خوب در مزارع تولید، جلوگیری کند.
انواع خواب بذر:
- برون‌زا:خواب برون‌زا ناشی از شرایط خارج از جنین بذر است. خواب برون‌زای بذر زمانی رخ می‌دهد که پوشش بذر برای نفوذ رطوبت، بیش از حد سخت است و به طور مؤثر از جوانه‌زنی جلوگیری می‌کند.
- درون‌زا: خواب درون‌زای بذر به دلیل تغییرات شیمیایی در جنین بذر رخ می‌دهد. یکی از دلایلی که گیاه به دلیل خواب درون‌زا نمی تواند جوانه بزند، این است که جنین هنوز به طور کامل رشد نکرده است.
عوامل رکود بذر عبارت‌اند از:
- پوشش سخت بذر: پوسته خارجی بذر ممکن است نسبت به بعضی عوامل مانند آب و تبادلات گازی غیرقابل‌نفوذ باشد. البته این پوشش معمولاً پس از مدتی در زیر خاک می‌پوسد و نرم می‌شود.
- جنین رشد نکرده: بلافاصله بعد از برداشت نمی‌تواند جوانه بزنند و باید چند روز تا چند ماه در انبار نگهداری شوند تا رشد جنین کامل شود.
- جنین خفته: این بذرها به یک دوره سرما نیاز دارند و مدت لازم برای سرمادهی بستگی به نوع بذر دارد.
انتخاب بذر مناسب با راه‌حل‌های حرفه‌ای تامین تجارت توانا
۱- یکی از فاکتورهایی که برای انتخاب بذر باید مد نظر داشت، بررسی جوانه‌زنی بذر و عملکرد محصول در فصل زراعی قبلی است. اگر از بذرهای هیبرید برای کاشت استفاده کرده اید، آنها را نسبت به رقم شاهد منطقه بررسی و سپس، داده ها را تجزیه تحلیل کنید.
۲- سعی کنید هزینه‌های فصل کاشت را پیش بینی کرده و عملکرد بذرهایی که برای خرید در نظر گرفته شده است را ارزیابی و پیش بینی کنید. برای مثال، با کاشت بذرهای هیبرید، تخمین زده می‌شود که مزرعه محصول بیشتری در هر هکتار تولید می‌کند. آیا بذر خریداری شده، بازگشت سرمایه خوبی خواهد داشت؟ و پاسخ به این سوال که «بهترین بذر با بهترین قیمت کدام است که بالاترین عملکرد را داشته باشد؟»
۳- هنگام انتخاب بذر برای کاشت باید عوامل زیادی را در نظر گرفت. برخی از مهم ترین عوامل عبارت‌اند از: کیفیت بذر، سازگاری گیاه با شرایط محلی، پتانسیل عملکرد بالا و مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها. انتخاب بذرهای باکیفیت بالا و گواهی شده، بهترین راه برای اطمینان از تولید یک محصول سالم و پر بازده است.
۴- همچنین برای جلوگیری از خواب بذرها، باید قبل از کاشت تیمار شوند تا خواب آنها شکسته شود و از بروز بیماری‌های بذر نیز جلوگیری شود.
۵- بذرها باید فاقد ذرات خارجی مانند خاک، بذر سایر گونه ها و مواد ناخالص دیگر باشند. ذرات خارجی می‌تواند مولد عوامل بیماری زای بذر باشد.
6- قبل از کاشت، کشاورزان باید از سلامت بذرهای انتخابی خود اطمینان حاصل کنند. حتی اگر بذرها با دقت انتخاب شوند، باز هم ممکن است ناقل بیماری باشند. در این موارد می‌توان بذر را جهت بهبود سلامت بذر، ضدعفونی کرد. ضدعفونی بذر قبل از کاشت، به منظور کنترل آفات و بیماری‌های موجود در خاک انجام می‌شود و مصرف سموم در طی دوره داشت را کمتر می‌کند. همچنین باعث بهبود جوانه‌زنی بذر در شرایط تنش و غیر تنش می گردد.
۷- تعداد زیادی از قارچ‌های بیمارگر گیاهان نیز همراه با بذر منتقل و منتشر شده، که باعث بروز و شیوع بیماری‌های مخرب در مزرعه و افت شدید عملکرد محصول نیز می گردد. با شناسایی قارچ‌های بذرزاد می‌توان از بروز بیماری‌های آنها پیش‌گیری نمود. بدین جهت می‌توان بذور را به آزمایشگاه های سلامت بذر و نهال ارسال کرد تا از وجود یا عدم وجود بیماری‌های بذرزاد و نوع بیماری اطمینان حاصل کرد.
با آزمایش کیفیت بذرها قبل از کاشت می‌توانید اطمینان حاصل کنید که فقط بذرهای سالمی را می‌کارید که شانس بالایی برای جوانه‌زدن و رشد به گیاهان قوی دارند. آزمایش بذر فرایند ارزیابی بذرها برای تعیین کیفیت و زنده‌مانی آنهاست. برخی از رایج‌ترین آزمایش‌ها شامل آنالیز خلوص فیزیکی، آزمایش جوانه‌زنی و آنالیز لایه‌های زیرین بذر است.
سخن پایانی
بذرهایی که کشاورزان برای کاشت محصول انتخاب می‌کنند، از اهمیت زیادی برخوردار است. چرا که معیشت و امنیت غذایی کشاورزان و جامعه مرتبط با سیستم غذایی جهانی، با هم در ارتباط است. برای تولید محصولات کشاورزی باکیفیت و با بالاترین عملکرد، بذور باید به درستی انتخاب و کشت شوند. بذور باکیفیت منجر به سبزشدن بیشتر (بیش از ۷۰ درصد)، رشد اولیه قوی، یکنواختی در رشد شده و به افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز کمک می‌کند.
برای تولید محصولات پر بازده و مقاوم به بیماری و آفات، باید بذرهایی با ژنتیک مناسب و خلوص بالا در کنار خصوصیات فیزیکی و فیزیولوژیک مطلوب و عاری از آلودگی و بیماری انتخاب شود. با انتخاب بذرهای عاری از بیماری می‌توان از بیماری‌های ناشی از بذر و گیاه جلوگیری کرد. یک محصول سالم با بذرهای باکیفیت و سالم تولید می‌شود؛ بنابراین لازم است بذور مناسب با دقت انتخاب شوند. همچنین با انتخاب بذر مناسب، می‌توان در هزینه‌های تامین مجدد بذر برای کاشت، نهاده‌های مورد استفاده برای رشد و پرورش محصول و دیگر هزینه‌های عملیات داشت تا برداشت صرفه‌جویی کرد.
لازم است شرکت های ارائه دهنده بذر، قبل از تاریخ کاشت توصیه شده، بذر گواهی شده را به زارعین عرضه کنند. شرکت تامین تجارت توانا علاوه بر مشاوره کشاورزان و باغداران در انتخاب بذر مناسب جهت کشت، آموزش و توصیه های لازم را در رابطه با روش و تاریخ کاشت بذر در اختیار زارعین قرار داده و انواع بذرهای گواهی شده سبزی، صیفی، علوفه، حبوبات و غلات را با بالاترین خلوص و کیفیت، در کنار ویژگی‌های منحصر به فردی همچون مقاومت به طیف وسیعی از آفات و بیماری‌ها، تحمل به تنش های محیطی و تناژ عملکردی بالا، عرضه می‌کند تا یک فصل زراعی موفق با بالاترین عملکرد حاصل گردد.
بدون دیدگاه