نقش عناصر غذایی مورد نیاز در گیاهان

عناصر غذایی نقش مهمی در رشد و نمو گیاهان دارند. 17 ماده غذایی مختلف وجود دارد که برای گیاهان ضروری است و همه آنها عملکرد خاصی دارند. این عناصر به سه دسته عناصر غذایی اولیه، ثانویه و میکرو تقسیم می شوند. گیاهان برای جوانه زدن، رشد و نمو و مبارزه با بیماری ها و آفات به عناصر غذایی نیاز دارند. با این حال، تغذیه بیش از حد گیاهان با عناصر غذایی می تواند به آنها آسیب برساند و حتی از بین بروند. به عنوان مثال، تغذیه بیش از حد گیاه با نیتروژن باعث رشد بیشتر برگ و تولید میوه کمتر شود.

همینطور تغذیه بیش از حد گیاه با منگنز باعث زرد شدن برگها و در نهایت مرگ گیاه می شود. عناصری همچون نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد جزء مهم‌ترین عناصر مورد نیاز در گیاهان هستند. از سوی دیگر متغیرهای زیادی وجود دارد که بر جذب مواد مغذی تأثیر می گذارد، از جمله بارندگی، pH، دما و مواد آلی، که به این معنی است که اندازه گیری عناصر غذایی خاک شما ضروری است. در ادامه با تامین تجارت توانا همراه باشید.

اصول تغذیه گیاهان

گیاهان برای رشد مطلوب خود به عناصر غذایی ضروری نیاز دارند. هرکدام از عناصر غذایی کم یا زیاد باشد، به به رشد و عملکرد گیاه آسیب جدی وارد خواهد شد. تأمین به موقع عناصر غذایی هم یکی دیگر از اصول تغذیه گیاهان است. معمولاً در مرحله رشد گیاه، بهترین زمان برای تأمین عناصر غذایی مورد نیاز است. برای مثال در مراحل اولیه رشد گیاه، باید از نیتروژن استفاده کنید.

عناصری که انتخاب می‌کنید باید کاملاً جذب گیاه شوند و برخی عوامل نقش مهمی را در میزان جذب عناصر غذایی ایفا می‌کنند. اسیدیته، فعالیت میکروارگانیسم و رطوبت عوامل محیطی هستند که در جذب عناصر غذایی دسترس گیاه مؤثر هستند. گیاه باید بتواند عناصر را از خاک جذب کرده و به اندام‌های خود انتقال دهد. البته عوامل فیزیولوژیکی گیاه هم هستند که نقش مهمی را ایفا می‌کنند. باید گفت که بازچرخش عناصر هم یکی دیگر از اصول تغذیه گیاهان است.

عناصر غذایی بدون شک نقش بسیار مهمی در رشد و نمو گیاهان دارند. برای ساخت پروتئین، کلروفیل و دیگر ترکیباتی که گیاه به آن نیاز دارد، این نیتروژن است که به کمک گیاه می‌آید. اینگونه پروسه رشد و گلدهی گیاه هم تسریع خواهد شد. فسفر یکی از عناصری است که در تشکیل ریشه و گلدهی نقش مهمی را ایفا می‌کند. اینگونه کیفیت میوه هم تضمین خواهد شد و در برابر تنش‌ها، گیاه مقاومت بیشتری از خود نشان خواهد داد.

برای اینکه فشار اسمزی تنظیم شود، پتاسیم نقش مهمی را در رشد گیاه در بین دیگر عناصر دارد. پتاسیم این قدرت را دارد که در برابر خشکی، سرما، آفات و در کل تنش ها مقاومت گیاه را تضمین کند. در تمامی فرآیندهایی که برای حفظ رشد و تولیدمثل گیاه انجام می‌شود، پتاسیم نقش اساسی دارد. کمبود پتاسیم در گیاه موجب کاهش مقاومت گیاه به خشکی، غرق‌آبی و دماهای بالا و پایین می‌شود. همچنین کمبود پتاسیم موجب کاهش مقاومت گیاه در مقابل آفات، عوامل بیماری‌زا و حمله نماتدها می‌شود. به‌دلیل اینکه پتاسیم سلامت کلی اندام‌های در حال رشد را بهبود می‌بخشد و از گیاه در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند.

این عنصر کلر است که مقاومت گیاه را در برابر خشکی و شوری تضمین می‌کند؛ همچنین برای تنظیم فشار اسمزی و فتوسنتز هم کلر، نقش مهمی را ایفا می‌کند. برای افزایش کیفیت محصول و دوام گیاه در برابر آفات هم گوگرد می‌تواند حرفی برای گفتن داشته باشد. ناگفته نماند که برای جذب هرچه بهتر نیتروژن و فسفر هم باید نقش مهم گوگرد را با اهمیت دانست. برای اینکه دیواره سلولی گیاه و ساختار گیاه تقویت شود هم نباید عنصری مانند کلسیم را نادیده بگیرید. برای تقسیم و تمایز سلولی و البته مقاوم نگهداشتن گیاه در برابر آفات هم کلسیم عنصر بسیار مهمی به شمار می‌آید. عناصر دیگری مانند ریز مغذی هم وجود دارند که نقش کلیدی آن‌ها را هم نمی‌توان نادیده گرفت. این عناصر ریز مغذی آهن، مس، روی و… هستند.

عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان

دانشمندان 16 ماده مغذی ضروری را شناسایی کرده و آنها را بر اساس مقدار نسبی هر کدام که گیاهان به آنها نیاز دارند، دسته بندی کرده اند:

• عناصر غذایی اولیه: که به عنوان درشت مغذی ها یا عناصر ماکرو نیز شناخته می شوند، معمولاً در بیشترین مقدار مورد نیاز هستند. آنها کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن، فسفر و پتاسیم هستند.
• عناصر غذایی ثانویه: آنهایی هستند که معمولاً در مقادیر متوسط ​​در مقایسه با مواد غذایی ضروری اولیه مورد نیاز هستند. عناصر ثانویه عبارتند از کلسیم، منیزیم و گوگرد.
• عناصر غذایی میکرو یا کمیاب: در مقایسه با عناصر غذایی اولیه یا ثانویه در مقادیر بسیار ناچیز مورد نیاز هستند. ریز مغذی ها عبارتند از بور، کلر، مس، آهن، منگنز، مولیبدن و روی.
• تعداد بسیار کمی از گیاهان به پنج عنصر غذایی دیگر نیاز دارند: کبالت، نیکل، سیلیکون، سدیم و وانادیم (vanadium).

عناصر غذایی اولیه یا ماکرو (Primary nutrients) و علایم کمبود آنها در گیاهان

نیتروژن، فسفر، پتاسیم عناصر غذایی اولیه یا ماکرو هستند.

1- نیتروژن Nitrogen (N)

نیتروژن یک درشت مغذی ضروری برای عملکرد گیاه است. جزء مولکول کلروفیل است و گیاه را قادر می سازد تا انرژی نور خورشید را با فتوسنتز جذب کند و جوانه زنی بذر و رشد گیاه و را هدایت کند. نیتروژن نقش مهمی را در گیاه ایفا می کند تا اطمینان حاصل شود که انرژی در زمان و مکانی که گیاه برای بهینه سازی عملکرد به آن نیاز دارد، در دسترس است. این عنصر غذایی حیاتی حتی در ریشه ها وجود دارد، زیرا پروتئین ها و آنزیم ها به تنظیم جذب آب و مواد مغذی کمک می کنند. همچنین در سنتز آمینواسیدها و پروتئین هم نقش نیتروژن را نمی‌توان به عنوان عنصر اولیه فراموش کرد. اگر نیتروژن در ساختار گیاه کم باشد، رشد گیاه کند خواهد شد و بر عملکرد محصول تأثیر منفی می‌گذارد. بنابراین متابولیسم نیتروژن عامل اصلی رشد ساقه و برگ (رشد رویشی) است.

• علائم کمبود: زرد شدن برگ، توقف رشد.

علایم کمبود نیتروژن در خیار

علایم کمبود نیتروژن در بادمجان

2- فسفر Phosphorus (P)

فسفر یکی دیگر از مهم‌ترین عناصر غذایی است. در پروسه انرژی‌زایی، فسفر می‌تواند غشای سلولی را تشکیل دهد و اطلاعات ژنتیکی را هم انتقال می‌دهد. کمبود این عنصر باعث برگ‌ریزی گیاه و اختلال در گلدهی خواهد شد. فسفر برای تولید ریشه و دانه استفاده می شود و همچنین برای همانندسازی DNA برای تشکیل دیواره های سلولی و تکمیل چرخه تولید مثل ضروری است. فسفر به عنوان جزئی از ATP، مولکولی که انرژی را در سلول زنده ذخیره می کند، برای تمام فرآیندهای انرژی زا در گیاه ضروری است. فسفر یک عنصر اصلی در اسیدهای آمینه و جزء غشای سلولی است. فسفر همچنین با مواد ژنتیکی موجود در گیاهان مرتبط است و برای جوانه زنی بذر، فتوسنتز، تشکیل پروتئین، تشکیل گل و میوه و تقریباً تمام فرآیندهای رشد و متابولیسم ضروری است. فسفر دارای حلالیت کمی است و در خاک تحت واکنش های مختلفی قرار می گیرد که باعث می شود برای جذب گیاه در دسترس نباشد. بنابراین باید نزدیک به ریشه و هماهنگ با نیاز گیاه استفاده شود.

• علائم کمبود: بنفش شدن ساقه ها و برگ ها، تاخیر در رشد و بلوغ، گلدهی ضعیف، ریزش زودرس گل ها و میوه ها.

علایم کمبود فسفر در انگور

علایم کمبود فسفر در توت فرنگی

3- پتاسیم Potassium (K)

عنصر پتاسیم هم یکی‌دیگر از عناصری بوده که برای تغذیه گیاه ضروری است. برای تنظیم فشار اسمزی سلول گیاه، فتوسنتز و انتقال آب، نمی‌توان نقش پتاسیم را نادیده گرفت. پتاسیم برای تشکیل قندها و نشاسته در گیاه ضروری است. در سنتز پروتئین و تقسیم سلولی نقش دارد. پتاسیم که جزء حیاتی دیواره سلولی است، استحکام و سختی گیاه را افزایش می دهد. همچنین برای سیستم آوندی گیاه در جهت جابجایی مواد غذایی در سرتاسر گیاه مهم است. پتاسیم طعم بسیاری از میوه ها و سبزیجات را بهبود می بخشد. عنصر پتاسیم مسئول باز و بسته شدن روزنه است، بنابراین برای تنظیم تعادل آب در گیاه ضروری است. پتاسیم همچنین باعث افزایش طعم و رنگ در محصولات میوه و سبزیجات می شود و میزان روغن میوه ها را افزایش می دهد و برای محصولات برگی مهم است.

• علائم کمبود: زرد شدن برگ بین رگبرگ ها، خالدار شدن، پیچ خوردگی و سوختگی بر روی برگ ها. این علائم ابتدا در برگ های مسن ظاهر می شود.

علایم کمبود پتاسیم در سیب زمینی

علایم کمبود پتاسیم در سیب زمینی

عناصر غذایی ثانویه (Secondary nutrients)

ریزمغذی ها از جمله منگنز، بور و روی نقش مهمی در رشد و نمو گیاهان دارند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های مدیریت مواد مغذی گیاه، انجام آزمایش خاک است که به شما امکان می‌دهد سطوح مواد مغذی خاک را ارزیابی کنید و داشتن این اطلاعات این امکان را فراهم می کند که تعیین کنید خاک شما به چه مواد مغذی نیاز دارد.

1- کلسیم Calcium (Ca)

هم یکی دیگر از عناصر اولیه غذایی گیاهان است. برای تقسیم سلولی و مستحکم کردن دیواره سلولی و همچنین فعالیت انزیم‌ها نمی‌توان نقش پررنگ کلسیم را از یاد برد. کلسیم جزء ساختاری مهم دیواره سلولی است و برای رشد و تقسیم سلولی ضروری است. همچنین بر حرکت آب در سلول ها تأثیر می گذارد. در برخی از گیاهان، کلسیم برای جذب نیتروژن مورد نیاز است. در مجموع، کلسیم کیفیت محصول را افزایش می دهد و عمر مفید گیاه را طولانی می کند.

• علائم کمبود: پوسیدگی موضعی بافت ها و در نتیجه مهار رشد، سوختگی نوک برگ و سوختگی نوک ریشه. پوسیدگی شکوفه (BER) یک اختلال فیزیولوژیکی رایج در گوجه فرنگی و فلفل است که با کمبود کلسیم همراه است. بادمجان و هندوانه به میزان کمتری حساس هستند.

علایم کمبود کلسیم در هلو

علایم کمبود کلسیم در گوجه فرنگی

2- منیزیم Magnesium (Mg)

منیزیم (Mg) یک ماده مغذی ضروری برای طیف وسیعی از فرآیندهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی اساسی در گیاهان است. منیزیم عنصر کلیدی برای سنتز کلروفیل است، از این رو برای فتوسنتز و تشکیل کربوهیدرات ها ضروری است. بنابراین، کمبود عنصر منیزیم منجر به رشد ضعیف و توقف گیاه می شود. منیزیم در فعال سازی آنزیم و سنتز پروتئین نقش دارد و به تولید انرژی کمک می کند. منیزیم همچنین به فعال کردن سیستم های آنزیمی خاص کمک می کند. کمبود منیزیم باعث زردی و برگ ریزی گیاه خواهد شد.

• علائم کمبود: منیزیم یک عنصر متحرک در گیاه است و علائم ابتدا در برگ های مسن ظاهر می شوند و با تشدید کمبود عنصر منیزیم، به سمت برگ های جوان حرکت می کنند. در موارد شدید، نکروز ممکن است ظاهر شود.

علائم کمبود منیزیم در گوجه فرنگی

3- گوگرد Sulfur (S)

گوگرد چهارمین عنصر ضروری و پرمصرف برای گیاهان پس از  نیتروژن، فسفر و پتاسیم می باشد. نیاز گیاهان به این عنصر حتی بیشتر از عناصر پر مصرفی چون فسفر می باشد. نظر به اینکه اکثر خاک های کشور، قلیایی و آهکی می باشد و از طرفی کمبود مواد آلی و میزان آهک زیاد اکثر آب های آبیاری، باعث محدود شدن حلالیت عناصر غذایی پرمصرف و ریز مغذی ها می شود و عملا جذب این عناصر در محیط رشد رویشی گیاه به کندی صورت می گیرد، تغذیه گوگرد در گیاهان و مصرف آن اهمیت خاصی دارد.  برای ساخت آمینواسیدها و پروتئین‎ها نقش گوگرد را نباید کم اهمیت در نظر گرفت. گوگرد جزء اسیدهای آمینه، پروتئین ها و آنزیم ها است و همچنین برای سنتز کلروفیل ضروری است. اگر عنصر گوگرد در گیاه به اندازه کافی وجود نداشته باشد، احتمال کم رنگ شدن برگ‌ها بسیار بالا است.

• علائم کمبود: برگ ها سبز روشن می شوند.

عناصر غذایی میکرو (trace nutrients)

1- آهن Iron (Fe)

آهن یک ریزمغذی ضروری برای تقریبا همه موجودات زنده است، زیرا نقش مهمی در فرآیندهای متابولیک مانند سنتز DNA، تنفس و فتوسنتز دارد. علاوه بر این، بسیاری از مسیرهای متابولیک توسط آهن فعال می شوند. عدم تعادل بین حلالیت آهن در خاک و نیاز گیاه به آهن از علل اصلی کلروز آهن است. اگرچه عنصر آهن در بیشتر خاک های با هوادهی خوب فراوان است، اما فعالیت بیولوژیکی آهن کم است. عنصر آهن برای باکتری های تثبیت کننده نیتروژن، حمایت از تثبیت نیتروژن در گیاهان  و سایر ارگانیسم های همزیست تثبیت کننده نیتروژن ضروری است. این به تبدیل نیتروژن اتمسفر به شکلی که گیاهان می توانند برای رشد از آن استفاده کنند، کمک می کند.

همچنین آهن نقش بسزایی در مسیرهای مختلف فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در گیاهان دارد. به عنوان جزئی از بسیاری از آنزیم های حیاتی مانند سیتوکروم های زنجیره انتقال الکترون عمل می کند و بنابراین برای طیف وسیعی از عملکردهای بیولوژیکی مورد نیاز است. در گیاهان، آهن در سنتز کلروفیل نقش دارد و برای حفظ ساختار و عملکرد کلروپلاست ضروری است. همچنین در تقسیم سلولی از رشد گیاه حمایت می کند. از سوی دیگر اگرچه آهن یک ماده غذایی ضروری برای گیاهان است، اما تجمع آن در سلول ها می تواند سمی باشد. بنابراین گیاهان با القای بیان مجموعه‌های ژنی مختلف، هم به کمبود آهن و هم به آهن اضافی پاسخ می‌دهند. کمبود آهن در گیاه باعث زردی برگ‌ها خواهد شد.

علائم کمبود: زرد شدن برگ های جوان، کلروز بین رگبرگی.

علایم کمبود آهن در گیلاس

2- بُر Boron (B)

بُر هم یکی دیگر از انواع عناصر میکرو است که برای تقسیم سلولی و ساخت دیواره سلولی و البته حرکت قند در گیاه نقش مهمی را ایفا می‌کند. اگر بُر در گیاه کم باشد، نوک ساقه گیاه و ریشه آن حالت مرده پیدا خواهند کرد. عنصر بُر برای تشکیل دیواره سلولی، یکپارچگی غشاء و جذب کلسیم ضروری است. این عنصر به جابجایی قندها کمک می کند و بر عملکردهای متعددی در گیاهان از جمله گلدهی، جوانه زنی، میوه دهی، تقسیم سلولی، روابط آب و انتقال هورمون ها تأثیر می گذارد. کمبود بور شایع ترین کمبود ریزمغذی ها در گیاهان است. با این حال برای جلوگیری از افزایش سمیت باید بسیار با احتیاط برای گیاه استفاده شود.

• علائم کمبود: اختلال در رشد و شکستگی ساقه ها، مرگ نوک ساقه و تشکیل شاخه های جانبی متعدد، توقف رشد جوانه انتهایی و سپس مرگ برگ‌های جوان، کم رنگ شدن سبزینگی برگ های جوان. توقف رشد و تغییر شکل گیاه یکی از رایج‌ترین نشانه‌های کمبود بور است.

3- مس Copper (Cu)

عنصر مس هم در بین عناصر مهم غذایی ثانویه گیاه قرار می‌گیرد. در پروسه فتوسنتز گیاه و متابولیسم پروتئین نقش مس را نباید کم اهمیت در نظر گرفت. همچنین در متابولیسم نیتروژن و کربوهیدرات ها، در فعالیت آنزیم هایی که در فتوسنتز و تنفس شرکت می کنند، نقش دارند. مس عنصری بی حرکت است، به این معنی که علائم کمبود آن در برگ های جدیدتر رخ می دهد و این علائم، بسته به محصول متفاوت است.

• علائم کمبود: ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌های انتهایی (نکروز)، از بین رفتن نوک شاخه‌ها، کلروز، تغییر شکل برگ ها و ایجاد نکروز در محصولات ریشه غده ای

علایم کمبود مس در گلابی

4- روی Zinc (Zn)

به عنوان عنصر غذایی ثانویه نقش مهمی در فعالیت آنزیم‌ها و تولید هورمون‌های گیاهی دارد. به بیان دیگر عنصر روی، جزء یا کوفاکتور عملکردی در بسیاری از آنزیم ها از جمله اکسین ها (هورمون های رشد گیاهی) است. همچنین برای متابولیسم کربوهیدرات، سنتز پروتئین و رشد ساقه ضروری است. کمبود روی می‌تواند باعث ایجاد کوتولگی (کوتولگی عارضه‌ای است فیزیولوژیكی که سبب اختلال در روند طبیعی رشد، گلدهی و رسیدگی می‌شود) و کلروز شود.

• علائم کمبود: کوتولگی گیاه، کوچک ماندن برگ‌ها، کوتاه شدن میان گره‌ها، کاهش سبزینگی بین رگ‌برگ‌ها، ریزش برگ و میوه، تاخیر در باز شدن به موقع برگ و گل و کاهش رشد گیاه

علایم کمبود روی در انبه

علایم کمبود روی در گوجه فرنگی

5- منگنز Manganese (Mn)

در فتوسنتز و فعالیت آنزیم‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کند. اگر منگنز کم باشد، گیاه دچار کلروز و کندی رشد خواهد شد. منگنز (Mn) برای فتوسنتز و تنفس مورد نیاز است. رنگ سبز گیاهان را بهبود می بخشد و محتوای قند و پروتئین را افزایش می دهد. منگنز تحمل گیاه را نسبت به شدت نور بالا افزایش می دهد. کمبود روی منجر به کمبود آهن می شود که علائم مشابه کمبود آهن در گیاه را ایجاد می کند.

• علائم کمبود: کلروز بین رگه‌ای (برگ‌های زرد با رگه‌های سبز) در برگ‌های جوان، ظاهر شدن لکه های قهوه‌ای در ناحیه کلروتیک بین رگه‌ها، رشد گیاه ممکن است کاهش یابد و گیاه کوتوله شود.

علایم کمبود منگنز در هلو

علایم کمبود منگنز در گوجه فرنگی

6- مولیبدن Molybdenum (Mo)

عنصر مولبیدن هم یکی دیگر از عناصر غذایی ثانویه در گیاهان و تنها ریز مغذی محرک است. از این رو نشانه‌های حاصل از کمبود آن ابتدا در برگ‌ها مسن دیده می‌شود. برای ثبات نیتروژن و متابولیسم آن، مولیبدن نقش مهمی را برعهده دارد. اگر مولیبدن کم باشد، رشد گیاه کند شده و کلروز ایجاد خواهد شد.

• علایم کمبود: تجمع نیترات در گیاه، کوتاه شدن گیاه، رنگ برگ‌ها از سبز تیره به سبز کم‌رنگ و مایل به زرد تبدیل می‌شود. در اثر تشدید کمبود مولبیدن، حاشیه برگ‌ها از بین می‌رود.

اشکال عناصر غذایی ضروری در گیاهان

برای استفاده عناصر غذایی توسط یک گیاه، یک ماده غذایی ضروری باید به شکل اصلی خود تجزیه شود. ماده مغذی باید به شکل یک یون با بار مثبت (کاتیون) یا یک یون با بار منفی (آنیون) باشد. یک گیاه نمی تواند از ترکیبات آلی مانند ترکیبات موجود در کود یا برگ های مرده استفاده کند؛ تا زمانی که آنها به شکل عنصری یا یونی خود تجزیه شوند. همچنین گیاهان نمی توانند از بعضی عناصر غذایی حتی اگر در غلظت بالایی در خاک وجود داشته باشد، استفاده کنند. به عنوان مثال، وجود عنصر آهن (Fe) در خاک تضمین نمی کند که به اندازه کافی از یون های آهن، Fe2+ یا Fe3+ در دسترس گیاه باشد. گیاهان تقریباً تمام مواد غذایی ضروری را از طریق ریشه خود دریافت می کنند. به استثناء کربن که از طریق منافذ برگ یا روزنه جذب می شود.

تعیین سطوح عناصر غذایی موجود در خاک

تنها با نگاه کردن به گیاهان، تشخیص اینکه آیا خاک کمبود یا بیش بود مواد غذایی دارد یا خیر، دشوار است. علائم با توجه به مواد غذایی و گونه های گیاهی متفاوت است. علائم رایج مشکل مواد مغذی خاک عبارتند از:

• رشد کم یا بدون رشد
• بافت مرده در نوک برگ، روی لبه برگ یا داخل برگ
• فقط در یک قسمت از گیاه، برگ های زرد یا مرده است.
• زردی کل برگ ها، رگه های زرد یا سفیدی بین رگبرگ های برگ

براي تعیین کمبود عناصر غذایی در گیاهان، روش‌هایی وجود دارد از جمله: آنالیز و تجزیه خاك: این آزمایش در آزمایشگاه‌هاي تجزیه خاك و آب به وسیله کارشناسان مجرب صورت می‌گیرد. بدین صورت که از خاك باغ نمونه‌گیري شده و با مراجعه به آزمایشگاه اسیدیته، شوري و املاح محلول در خاك و میزان عناصر موجود در خاك تعیین می‌شود. قبل استفاده از هر نوع کود (ارگانیک یا معدنی) سایر علل احتمالی مشکل را بررسی کنید. علائم مشابه می تواند توسط بیماری ها، آفات، سموم، خاک فشرده و تغییرات گسترده در سطح رطوبت خاک ایجاد شود.

جمع بندی

همان‌طور که گفته شد عناصر ماکرو، ثانویه و میکرو هرکدام نقش به سزایی را در گیاهان ایفا می‌کنند و با توجه به عملکرد هر عنصر و میزان نیاز گیاه به آنها بر رشد و تولید محصول بسیار مؤثر است. بهتر است بدانید که هرکدام از این عناصر اگر در گیاه کم یا زیاد باشند، مشکلاتی را به وجود خواهند آورد. عناصر غذایی نقش حیاتی در رشد و نمو گیاهان دارند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که وجود بیش از حد عناصر غذایی و یا کمبود آنها می‌تواند رشد را متوقف کند و یا بر کمیت و کیفیت محصول تأثیر بگذارد. در نهایت توصیه ما به شما این است که قبل از هر اقدامی لازم است آزمون خاک و از گیاه نمونه از برگ گرفته شود و بعد از تشخیص میزان عناصر غذایی در صورت بیش بود و یا کمبود، اقدام کرده و محصول خود را به بالاترین کیفیت رسانده و برداشت را چندین برابر کنید.