به موادی که برای بالابردن حاصلخیزی خاک زراعی به زمین داده می‌شوند تا رشد و نمو گیاهان را تقویت کند و موجبات افزایش عملکرد محصول را فراهم آورد کود گفته می‌شود. اصلی‌ترین موادی که در کودها وجود دارند عناصر ازت نیتروژن، فسفر و پتاس هستند. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع کودهای کشاورزی آشنا کنیم. ما را تا پایان مقاله همراهی کنید.
انواع کودهای کشاورزی
اگر بخواهیم انواع کودهای کشاورزی را معرفی کنیم، ابتدا باید آنها را به دو دسته زیر تقسیم کنیم:
۱- کودهای آلی
- کودهای حیوانی
- بقایای گیاهی
- کود سبز
- خاکروبه حاصل از نظافت شهرها و روستاها کمپوست و ورمی کمپوست
- کود خنجری حاصل از تجزیه فضولات انسانی
- کودهای مدرن فراوری شده از عصاره‌های گیاهی
۲– کودهای معدنی و شیمیایی
محاسن کاربرد کودهای آلی در اراضی زراعی عبارت‌اند از:
- غذای کاملی هستند؛ زیرا حاوی اکثر عناصر غذائی مورد نیاز گیاهان هستند. البته مقادیر عناصر غذائی مورد نیاز گیاهان در کودهای آلی به حدی نیستند که کلیه نیازهای آنان را برآورده سازند.
- شرایط فیزیکی خاک‌ها را بهبود می‌بخشند.
- با توانایی بالا در جذب و نگهداری رطوبت خاک موجب صرفه‌جویی در آب مصرفی می‌شوند.
- جذب مواد غذایی از خاک را تسهیل می‌بخشند.
- تعادل عناصر غذائی خاک که ممکن است در اثر کاربرد کودهای شیمیایی به‌هم‌خورده باشد با استعمال کودهای آلی به حالت باثبات و متعادل درمی‌آید. به‌عبارت‌دیگر کودهای شیمیایی و کودهای آلی مکمل یکدیگرند، زیرا کودهای شیمیایی اغلب فقط حاوی یک یا چند ماده غذایی مورد نیاز گیاهان هستند.
- فعالیت میکروب‌های حاصلخیزکننده خاک را تشدید می‌بخشند.
- اغلب کودهای آلی به طور کامل در آب محلول نمی‌گردند؛ لذا مواد خود را به‌مرور در اختیار گیاهان قرار می‌دهند.
- باعث متعادل شدن PH خاک‌های زراعی می‌گردند.
پوساندن کود دامی
فضولات دامی جمع شده در اصطبل‌ها را به طور روزانه جمع‌آوری و در محل مناسبی انباشته می‌سازند. این کار برای این است که مواد آلی کود در اثر فعالیت باکتری‌ها تجزیه شوند و به شکل گاز آمونیاک (NH3) متصاعد نگردند، همچنین کود آلی در اثر فعالیت میکروب‌های هوازی فاسد نشود.
باید به رعایت نکات ضروری زیر پرداخت:
- بهتر است فضولات دامی جمع‌آوری شده را در گودالی که قبلاً برای همین منظور تهیه و غیرقابل‌نفوذ شده است انباشته نمایند. کف گودال باید کمی شیب‌دار باشد تا مایعات در آن جمع نشوند و بتوانند به‌سوی مخزن مایعات که در کنار گودال تعبیه شده است جاری شوند و در آنجا آوری گردند. معمولاً علاوه بر ادرار مخلوط با فضولات جامد به طور روزانه مقداری آب بر روی توده انباشته شده می، پاشند تا مانع تصاعد گاز آمونیاک گردد. محل احداث گودال کودهای دامی باید از تابش مستقیم آفتاب در امان باشد.
- هر روز فضولات دامی را از اصطبل خارج نموده و به صورت یک‌لایه یا طبقه جدید بر روی توده قبلی پخش می‌سازند.
- در مواردی که تودهٔ کود باید به مدت چند ماه در گودال، بماند، باید با وسایل ممکن از قبیل غلت‌زدن روی توده و پاشیدن آب بر روی آن از جریان‌یافتن هوا در داخل فضولات انباشته شده جلوگیری نمود تا از فعالیت میکروب‌های هوازی به شدت کاسته گردد.
- برای اینکه ادرارهای حیوانات که از لحاظ مواد غذایی مورد نیاز گیاهان غنی‌تر از فضولات آنها است، تلف نگردند، باید تمامی آنها را از داخل اصطبل به درون گودالی که در آن حوالی احداث شده است هدایت نمود و بعداً ادرارها را با تلمبه پمپاژ نمود و بر روی توده فضولات داخل گودال پاشید.
- سطح توده فضولات باید طوری محاسبه شود که هفته‌ای یکبار بتوان تمام سطح آن را با طبقهٔ جدیدی به ضخامت ۳۰ سانتیمتر پوشاند.
- از ریختن هر گونه مواد قلیائی نظیر آهک و خاکستر بر روی فضولات انباشته شده باید خودداری نمود.
- وقتی کود دامی حاصله بایستی برای مدت چند ماه نگهداری شود، لازم است که روی آن را با قشری از خاک بپوشانند.
- می‌توان لابه‌لای فضولات دامی را با لایه‌هایی از کاه و کلش خُرد شده پُر نمود.
- بر روی هر تن کلش مقدار ۳۰ کیلوگرم کود شیمیایی سولفات آمونیوم را پس از انحلال در آب می‌پاشند تا موجب غنی‌شدن کود دامی حاصله گردد.
- هر مترمربع کود دامی در حدود ۷۰۰ – ۸۰۰ کیلوگرم وزن دارد.
انواع کود حیوانی
-
کود اسبی
کود اسبی نسبتاً خشک، است از نظر ازت غنی می، باشد به سرعت تخمیر می‌شود و تولید حرارت می‌نماید؛ لذا آن را کود گرم قلمداد می‌کنند. مصرف کود اسبی در اراضی سرد و مرطوب بر سایر کودها ترجیح دارد. در زراعت گیاهانی که دارای رشد سریع و عمر کوتاهی هستند کاربرد کود اسبی توصیه می‌شود.
-
کود گاوی
میزان رطوبت در کودهای گاوی بیشتر از کودهای اسبی است؛ لذا گندتر تجزیه می‌شوند و حرارت تودۀ آنها به سرعت افزایش نمی‌یابد. به کودهای گاوی اغلب کود سرد گفته می‌شود.
-
کود گوسفندی
این نوع کود دامی بسیار خشک است؛ لذا نسبتاً زود تجزیه می‌گردد و مواد غذایی خود را زودتر در اختیار گیاهان قرار می‌دهد. کشاورزان کود گوسفندی را کود بسیار گرم می‌دانند.
-
کود ماکیان
کود پرندگان از نظر مواد غذائی مورد نیاز گیاهان بسیار غنی هستند. مصرف کود پرندگان در مزارع بایستی به مقدار کم و بااحتیاط صورت پذیرد؛ زیرا به جهت داشتن مقادیری آهک می‌تواند ایجاد سوختگی در گیاهان نماید.
کودهای گیاهی
کودهای با منشأ گیاهی که برای تقویت اراضی کشاورزی در جهت افزایش حاصلخیزی خاک و اصلاح عملکرد محصول زراعی مصرف می‌شوند دارای انواع زیر هستند:
۱- کودهای حاصل از بقایای کشاورزی و ضایعات محصولات (Plant loss)
- ضایعات هرس درختان میوه باغات چای تاکستان و زوائد درختان قطع شده الف بقایای خرمن‌کوبی و پوست‌گیری محصولات گیاهی
۲– بقایای زدن چمن‌ها و علف‌های هرز
- باقیمانده گیاهان زراعی پس از برداشت محصول
۳- کود سبز (green manure)
کود سبز عبارت است از کشت گیاهان خانواده‌های حبوبات (بقولات) و غلات و سپس برگرداندن و دفن آنها در داخل خاک تا در اثر پوسیده‌شدن بر مقدار هوموس خاک افزوده شود و مواد غذایی باقیمانده از تجزیه گیاهان به افزایش حاصلخیزی خاک زراعی و در نتیجه بالارفتن میزان محصول بینجامد.
استفاده از کودهای سبز در اصلاح فیزیکی و شیمیایی خاک‌های رسی و خاک‌های شنی حائز اهمیت بسیار زیادی است.
۴- کودهای مدرن گیاهی
اخیر با پیشرفت علم با تکنولوژی حرارتی تحت‌فشار رو عصاره‌های گیاهی، کودهای آلی تولید می‌شوند که علاوه بر تقویت گیاهان باعث دورشدن آفات از گیاهان می‌شوند. شرکت تامین تجارت توانا با همکاری شرکای بین‌المللی خود مورفو – ماسکا پیشگام در این زمینه است. برای آشنایی بیشتر با این کودها می‌توانید به سایر مقالات کود مراجعه فرمایید.
ویژگی‌های گیاهان مناسب برای کود سبز
- رشد و نمو سریعی داشته باشند.
- دارای شاخه و برگ‌ها و قسمت‌های علفی زیادی باشند
- از قابلیت رشد در پائیز و زمستان برخوردار باشند و بتوانند در اوایل تا اواسط بهار به مرحله گلدهی برسند تا نیازمند آبیاری در اواخر بهار و تابستان نباشند.
- کشت بذور آن مقرون‌به‌صرفه باشد.
گیاهان مناسب برای تهیه کود سبز
۱- خانواده بقولات
از قبیل ماشک، گل خوشه‌ای، شنبلیله، شبدرهای بنفش و صورتی، یونجه‌های یک‌ساله، علف هرز گیاهان زراعی بعدی، خُلر، نخود، ماش، باقلا، گاودانه. این قبیل گیاهان برای کاشت پائیزه مناسب هستند. گیاهان خانوادهٔ بقولات به دلیل تثبیت ازت هوا از طریق هم‌زیستی با باکتری‌ها ریشه زی برای تهیه کود سبز و حاصلخیزی اراضی کشاورزی بسیار حائز اهمیت هستند. یک هکتار یونجه‌زار می‌تواند سالانه حدود ۲۵۰ کیلوگرم ازت خالص از طریق هم‌زیستی با باکتری‌ها و تثبیت ازت هوا به خاک زراعی بیفزاید.
۲- خانواده شب بو
از قبیل خردل، شلغم، منداب، خاکشیر
نکات مهم در تولید کود سبز
- برای حداکثر بهره‌وری از گیاهان کود سبز باید مقدار بذر مصرفی در هکتار آنها را زیادتر از حالت زراعی انتخاب نمود تا تراکم بوته‌ها در واحد سطح زیاد شوند و شاخه و برگهای کافی برای زیر خاک کردن فراهم گردند.
- قبل از کشت بذور خانواده شب بو باید زمین را با مقادیر کافی کود مناسب تقویت نمود. برای این کار می‌توان ۸۰ کیلوگرم ازت خالص، ۸۰ کیلوگرم فسفر خالص و ۶۰ کیلوگرم پتاس خالص بکار برد.
- برای زراعت گیاهان خانواده بقولات نیاز چندانی به تقویت زمین مگر در خاک‌های شنی نمی‌باشد. برای تقویت خاک‌های شنی در این‌گونه موارد می‌توان از ۲۰۰ کیلوگرم فسفات آمونیوم و ۶۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم استفاده نمود.
- برای تقویت زمین تخصیصی کود سبز می‌توان بقایای محصول سال قبل را به عنوان کود آلی زیر خاک نمود ولیکن برای پوسیدن سریع آن لازم است که به‌ازای هر تن کاه و کلش زیر خاک شده به میزان ۱۰ کیلوگرم ازت بر روی خاک‌پاشید سپس بلافاصله زمین را آبیاری کرد.
برگرداندن کود سبز در اراضی زراعی
- گیاه کود سبز را قبل از بذر دادن و به هنگامی که ساقه‌هایش هنوز چوبی نشده‌اند و به داخل خاک مزرعه برمی‌گردانند.
- مزرعه کود سبز را قبل از برگرداندن باید درو نمود و یا غلت زد تا عمل برگرداندن آن با سهولت بیشتری انجام پذیرد.
- زمان برگرداندن مزرعهٔ کود سبز باید طوری انتخاب شود که تا زمان کشت بعدی كاملاً بپوسند.
- کود سبز از نظر تأمین مواد غذائی زراعت بعدی کامل نیست؛ لذا لازم است که علاوه آن مقادیری از کودهای شیمیایی به‌ویژه فسفر و پتاسه استفاده شوند.
فوائد استفاده از کود سبز در زراعت
- در زمین زراعی تولید هوموس می‌نماید.
- مواد غذائی پراکنده خاک را به‌ویژه از اعماق مختلف آن جمع‌آوری نموده و به صورت یکجا در اختیار گیاه زراعی بعدی قرار می‌دهد.
- موجب اصلاح ساختمان فیزیکی خاک‌های سنگین (رسی) و خاک‌های سبک (شنی) می‌شود.
- برخی گیاهان کود سبز به علت داشتن ریشه‌های عمیق ضمن نفوذ به اعماق خاک موجبات نفوذپذیری بیشتر آن را فراهم می‌سازند.
کمپوست زباله (compost)
مواد زائد و ضایعات شهرها مانند خاکروبه پوست و اضافات میوه‌ها، خاکستر و بقایای گیاهی و حیوانی فضولات و ضایعات کشتارگاه‌ها و هر آنچه از مواد آلی دورریختنی شهرنشینان را می‌توان در یک گودال بزرگ و نفوذپذیر نسبت به رطوبت جمع‌آوری نمود. مواد آلی انباشته شده ضایعات شهری پس از گذشت حدود یک سال کاملاً می‌پوسند و ترکیبات آنها در اثر فعالیت‌های میکروبی تجزیه می‌شوند و در نتیجه کودی موسوم به “کمپوست” حاصل می‌آید.
برای تجزیه سریع‌تر توده انباشته شده بهتر است که هر ۴-۳ ماه یکبار محتویات آن را در حد امکان زیرورو نمود. عمل تبديل زباله‌های شهری را در بسیاری از نقاط جهان پس از تفکیک در کارخانه‌ها ویژه‌ای انجام می‌دهند. درصورتی‌که برای تجزیه سریع‌تر زباله‌های آلی شهرها از کرم‌های خاکی ویژه‌ای استفاده گردد به کود آلی حاصله ورمی کمپوست (vermicompost) اطلاق می‌گردد.
برای آشنایی بیشتر با انواع کودهای کشاورزی کافی است به مقالات تخصصی تامین تجارت توانا مراجعه فرمایید.
بدون دیدگاه