حفاظت از محصولات کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است تا در نهایت سبب به بار آمدن محصولاتی سالم شود. علی‌رغم فشارهای فزاینده بر عرضه مواد غذایی، حدود یک‌سوم کل مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسان هدر می‌رود. از سوی دیگر در سراسر زنجیره تأمین، بیش از ۴۰ درصد از تلفات محصول در سطح بین برداشت، پس از برداشت و مصرف‌کننده در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه رخ می‌دهد. از این رو، ما در تأمین تجارت توانا قصد داریم در ادامه این محتوا به ارائه توضیحات بیشتر نسبت به راهکارهای تخصصی و حرفه‌ای جهت مقابله با هر یک از این تلفات و راه‌حل‌های حرفه ای حفاظت از محصولات کشاورزی بپردازیم.
روش‌های حفاظت از محصولات کشاورزی
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند سلامت محصولات کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده و نیاز به حفاظت از محصولات کشاورزی را مطرح کنند. آسیب‌های محیطی، عوامل و فاکتورهای جوی، حشرات و بیماری‌های محصول پس از برداشت، همگی از جمله پارامترهای مخربی به شمار می‌روند که نیاز به مراقبت و حفاظت از محصول را تعریف می‌کنند.
عوامل ایجاد کننده فساد محصولات کشاورزی پس از برداشت
- عدم مدیریت تغذیه
- عدم برداشت مناسب
- زمان برداشت نامناسب
- آسیب‌های مکانیکی
- آسیب‌های فیزیولوژیکی
- آسیب‌های محیطی
- عوامل میکروبی
- عوامل بیولوژیکی
آسیب‌های محیطی
دمای بالا هنگام برداشت، آسیبی مکانیکی به محصول، آلوده بودن محصول به بیماری‌ها، ضایعات حاصل از فساد میکروبی و بیولوژیکی در پی فعالیت باکتری‌ها، قارچ‌ها، مخمرها، ویروس‌ها، آفات و جوندگان، روند فساد محصول را تسریع می‌کند. از سوی دیگر تعرق میوه و سبزیجات، باعث از بین رفتن وزن، چروکیدگی و پژمردگی، از بین رفتن ارزش تغذیه‌ای و نرمی بافت محصولات می‌گردد.
آسیب‌های مکانیکی
آسیب‌های مکانیکی وارد شده به محصول می تواند از زمان برداشت تا حمل‌ونقل و رسیدن محصول به دست مصرف‌کننده، وارد شود. برداشت محصول در زمان نامناسب و یا استفاده از ماشین آلات خراب و فرسوده، پرکردن غیر اصولی محصول در ظروف بسته‌بندی، فروش محصول به صورت فله و حمل با ابزار یا وسایل غیر استاندارد، از عوامل گسترش‌دهنده این آسیب ها هستند.
جدا از این موارد، محافظت از محصولات در برابر دام‌ها و حیوانات هم از جمله دغدغه‌هایی است که می‌تواند خسارات بسیاری را برای کشاورزان به همراه داشته باشد. به همین جهت بهترین راه‌حلی که به حفاظت از محصولات کشاورزی کمک خواهد کرد، استفاده از حصار جهت عدم دسترسی حیوانات است. لازم به ذکر است که اغلب مشکلات در روند نگهداری از محصولات، مربوط به کشاورزی سنتی است و از این رو، مراقبت از محصولات کشاورزی، با چالش‌های بیشتری روبه‌رو خواهد بود.
راه‌حل‌های حرفه ای حفاظت از محصولات کشاورزی در برابر آفات
آفات به عنوان رایج‌ترین مشکلات برای کشاورزان، دردسرهای بسیاری را با خود به همراه دارند که می‌توانند در روند کشت و پرورش انواع محصول اختلال ایجاد کنند. این موضوع سبب شده تا راهکارهای متنوع و متعددی به‌منظور دفع آفات و حشرات معرفی شوند و با توجه به نکات مخصوصی مورد استفاده قرار بگیرند. در ادامه چند مورد از شیوه‌های حفاظتی برای محصولات کشاورزی در برابر آفات مورد بحث قرار گرفته شده:
۱- سمپاشی
سمپاشی از جمله راهکارهایی است که از گذشته تا کنون مطرح بوده و به سبب تنوع شیوه‌های مربوط به سمپاشی، نکات و فاکتورهایی در روند اجرای آن لحاظ شده است. هر چند باید افزود که امروزه اغلب کشاورزان در پی روش‌های ارگانیک جهت حافظت از محصولات کشاورزی هستند تا آسیبی به خود محصول وارد نشود. با این حال در صورت توجه به نکات سمپاشی، ممانعتی از بابت استفاده از این شیوه مطرح نمی‌شود.
۲- استفاده از موانع فیزیکی برای جلوگیری از حمله آفات به محصولات کشاورزی
استفاده از موانع فیزیکی از جمله راهکارهایی است که در صورت اجرای درست، نه تنها می‌تواند مانع دسترسی آفات به محصولات شود، بلکه در به دام انداختن آنها نیز مؤثر است. به‌گونه‌ای که در این روند لازم است از توری جهت پوشش‌دهی بهره بگیرید. توجه داشته باشید که حشرات مفیدی نیز وجود دارند که می بایست به گیاهان دسترسی داشته باشند تا به سلامت و کیفیت محصول بیفزایند.
۳- تعیین زمان کاشت محصول
درنظرگرفتن زمان مناسب برای کاشت محصول هم از دیگر پارامترهای مراقبتی در برابر آفات به شمار می‌رود. در این استراتژی لازم است به زمان اوج آفات برای هر گیاه توجه داشته باشید. ازاین‌رو می‌توان گیاهان را در فصول به خصوصی کاشت تا محصول از آفات در امان باشد.
راه‌حل‌های حرفه ای حفاظت از محصولات کشاورزی در برابر عوامل جوی
شرایط نامساعد جوی، از جمله عواملی است که می‌تواند در رشد گیاهان اختلال ایجاد کند و منجر به آسیب کیفی و کمّی محصولات کشاورزی شود. تغییرات اقلیمی باعث تغییر در الگوی دما و بارش می‌شود که تأثیرات بلندمدتی بر کشاورزی خواهد داشت. این تغییرات می‌تواند به تغییر در دوره‌های رشد گیاهان و کاهش تولید آنها منجر شود. به عنوان مثال، تغییرات اقلیمی می‌تواند باعث افزایش دما و کاهش بارش در مناطق خاصی شود که به کاهش تولید محصولات کشاورزی در آن مناطق منجر شود.
1- تأثیر دما بر محصولات کشاورزی
دما یکی از عوامل کلیدی در رشد و توسعه گیاهان است. تغییرات دما می‌تواند باعث تغییر در دوره های رشد و بلوغ گیاهان شود. افزایش دما می‌تواند منجر به تسریع در فرآیند فتوسنتز شود، اما در عین حال، ممکن است باعث افزایش تبخیر آب از سطح خاک و کاهش میزان آب در دسترس برای گیاهان گردد. این موضوع می‌تواند به کاهش عملکرد محصول منجر شود. همچنین دمای پایین نیز می‌تواند باعث تأخیر در رشد گیاهان و کاهش عملکرد آنها شوند. سرمازدگی به گیاهان آسیب زده و حتی باعث مرگ آنها می شود. به عنوان مثال، سرمازدگی بهاره می‌تواند باعث کاهش تولید میوه‌ها و سبزیجات شود.
2- تاثیر بارش بر محصولات کشاورزی
بارش مناسب می‌تواند باعث افزایش رشد گیاهان و بهبود عملکرد آنها شود. اما تغییرات ناگهانی و شدید در الگوهای بارش می‌تواند تأثیرات منفی بر کشاورزی داشته باشد. کمبود بارش می‌تواند منجر به کاهش میزان آب در دسترس برای گیاهان و در نتیجه کاهش عملکرد آنها شود. خشکسالی‌ها می‌توانند تأثیرات مخربی بر کشاورزی داشته و باعث کاهش تولید محصولات شوند. از سوی دیگر بارش بیش از حد می‌تواند باعث آبگرفتگی مزارع شده و رشد گیاهان را مختل کند. همچنین، بارش شدید می‌تواند باعث شستشوی خاک و کاهش حاصلخیزی آن شود.
در چنین شرایطی، می‌توان فاکتورهای محافظتی را مطرح نمود که لازم است از قبل برای آنها تدابیری صورت بگیرد تا در صورت بارش باران یا تگرگ، درصد آسیب کاهش یافته و محصولات در امان بمانند. این موارد مراقبتی شامل مواردی هستند که در ادامه مطرح شده:
- زهکشی مناسب یکی از شیوه‌هایی است که می‌تواند مانع ماندن آب در زمین شود و به این واسطه در کنترل و جلوگیری از شور شدن خاک ایفای نقش کند. از این رو در مناطقی که احتمال سیل وجود دارد و یا بارندگی‌ها می‌توانند روی زمین باقی بمانند، زهکشی درست و مناسب بهترین راهکاری است که سلامت محصولات کشاورزی را حتی‌الامکان تضمین می‌کند.
- هرس مداوم گیاهان آسیب‌دیده از دیگر نکاتی است که لازم است موردتوجه قرار بگیرد. از آنجایی که قرارگیری گیاهان آسیب‌دیده در کنار گیاهان سالم، می‌تواند سبب تأثیرات منفی و مخرب در سلامت و رشد گیاه تا رسیدگی محصول شود، نیاز است با هرس مداوم از گسترش آسیب جلوگیری کنید.
- ایجاد پوشش های مناسب به جهت حفاظت از گیاهان در برابر آسیب وارده از بارش های شدید و یا تگرگ می‌تواند راه حل مناسبی باشد.
حفاظت از محصولات کشاورزی در برابر بیماری‌های پس از برداشت
کیفیت محصولات کشاورزی صرفاً تا زمانی افزایش می‌یابد که محصول برداشت نشده است. یا به بیانی دیگر پس از برداشت فقط می‌توان کیفیت محصولات را حفظ کرد. محصولات برداشت شده ممکن است در طی ذخیره‌سازی یا عرضه به بازار یا حتی قبل از مصرف نهایی آلوده شوند. ممکن است قسمت‌های گیاه در مزرعه آلوده شوند، اما بروز علائم ممکن است بعداً در مرحله قبل از مصرف نهایی رخ دهد.
محصولات کشاورزی ممکن است توسط میکروارگانیسم‌ها آلوده شده و باعث پوسیدگی جزئی یا کامل آنها شوند. همچنین دانه‌ها ممکن است با تجمع ماده سمی از جمله مایکوتوکسین تولید شده توسط میکروارگانیسم آلوده، آسیب ببینند. میزان آسیب عمدتاً به پاتوژن (های) درگیر، به وضعیت محصولات و شرایط نگهداری بستگی دارد. عوامل بیماری‌زا عمدتاً قارچ‌هایی مانند پیتیوم (Pythium)، فیتوفتورا (Phytophthora)، رایزوپوس (Rhizopus)، آسپرژیلوس (Aspergillus) و برخی باکتری‌ها مانند سودوموناس (Pseudomonas)، اروینیا (Erwinia) و غیره هستند.
کنترل بیماری‌های پس از برداشت محصولات کشاورزی
بیماری‌های پس از برداشت محصولات کشاورزی را می‌توان با اقدامات پیشگیرانه کنترل یا کاهش داد:
- میوه‌ها و سبزیجات باید با دقت برداشت و نگهداری شوند تا از هر گونه آسیبی که ممکن است عامل بیماری‌زا را برای ایجاد عفونت تسهیل کند، جلوگیری شود.
- ناحیه آلوده روی سبزیجات به جهت جلوگیری از عفونت بیشتر در حین حمل‌ونقل و نگهداری، باید جداسازی و حذف شود.
- ظروف ذخیره‌سازی، انبارها و غیره، باید به درستی با CuSO4، فرمالدئید و غیره تمیز شوند تا از آلودگی جلوگیری شود.
- محصول باید در دمایی پایین نگهداری یا حمل شود که سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد.
- تهویه مناسب در انبار باعث کاهش گسترش بیشتر بیماری می‌شود.
- کنترل شیمیایی: بیماری‌های پس از برداشت را می توان با استفاده از تیابندازول (Thiabendazole)، دی کلران و غیره کنترل شوند. این مواد شیمیایی به جلوگیری از عفونت و سرکوب رشد پاتوژن در سطح میزبان کمک می‌کنند. برخی دیگر از مواد شیمیایی مانند بخارات استالدئید، مواد شیمیایی تشکیل‌دهنده بی‌فنیل (Biphenyl)/نیتروژن تری کلرید (NCl₃) و غیره، به عنوان اقدامات تکمیلی برای کنترل بیماری‌های پس از برداشت محصولات کشاورزی در طول ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل استفاده می‌شوند.
سخن پایانی
به طور کلی باید گفت که در روند کاشت، پرورش و محافظت از محصولات کشاورزی فاکتورهای متنوعی مورد بررسی قرار می‌گیرند که توجه به آنها می‌تواند به‌سهولت فرآیند کشاورزی کمک کند. به همین دلیل تجربه و دانش در این زمینه، دو فاکتور مهمی است که دستیابی به آنها، مسیر را هموار می‌سازد. تیم متخصص تأمین تجارت توانا با ارائه راه‌حل‌های حرفه ای و راهکارهای عملی مناسب، می‌تواند به طور قابل توجهی از ضایعات بخش کشاورزی بکاهد.
بدون دیدگاه