گلخانه فضایی مناسب برای محافظت از گیاهان حساس یا خارج از فصل، در برابر گرما و سرما، است که قابلیت کنترل شرایط محیطی را برای رشد گیاهان دارد. از گلخانه‌ها برای تولید میوه‌جات، سبزیجات، گل‌ها و سایر گیاهان در شرایط مطلوب استفاده می‌شود. اغلب گلخانههای مدرن امروزی به صورت پلاستیکی و شیشه‌ای احداث می‌شوند. کشت گلخانه‌ای در هر منطقه از کره زمین بر اساس شرایط آب و هوایی، ویژگی‌های خاص خود را دارد. تامین تجارت توانا قصد دارد در این مقاله به بررسی انواع سازه گلخانه ای براساس کاربرد و شکل سازه بپردازد.
انواع سازه گلخانه ای
انواع سازه گلخانه ای در ایران: گلخانههای تونلی، سیرکولار، قله‌ای (شیروانی) و گلخانههای گاتیک (اسپانیایی).
۱- گلخانه های تونلی
گلخانه تونلی یکی از متداول ترین انواع گلخانه ها جهت کشت گیاهان است که به آسانی و با هزینه اندک، ساخته می شود. گلخانه تونلی به گلخانه کوانست و استوانه‌ای نیز مشهور می باشد. گلخانه های تونلی به افزایش فصل رشد و محافظت از گیاهان کمک رسانی می کنند. ساختار گلخانههای تونلی از جنس آهن گالوانیزه، پلاستیک، آلومینیوم و گاهاً چوبی است. گلخانه تونلی در تولید گیاهان دارویی، سبزیجات، صیفی‌جات و غیره استفاده می‌گردد. طراحی گلخانههای تونلی بستگی به شرایط اقلیمی، مساحت زمین، میزان سرمایه و نوع محصول دارد. به طور کلی، گلخانههای تونلی در ابعاد ۲*۶ یا ۴*۱۲ متر مربع احداث می‌گردد. طول گلخانههای تونلی بستگی به مساحت زمین مورد استفاده دارد.
سقف گلخانه های تونلی به شکل کمانی هستند و نسبت به گلخانه های اسپانیایی استقامت کمتری دارند. ابعاد کوچک گلخانه‌ی تونلی باعث گرم شدن سریع آن در فصل زمستان می شود؛ بنابراین نیازمند مصرف انرژی کمتری خواهد بود. در این صورت، امکان باز نمودن درب انتهای گلخانه وجود دارد. با راه‌اندازی سیستم تهویه، کنترل حرارت و رطوبت گلخانه امکان‌پذیر می شود. سبک‌های مختلف گلخانه تونلی شامل کوانست، تونلی پیوسته، کوانست پایه‌دار، گاتیک پایه‌دار، کوانست طرح چین و قوس گاتیک می شوند. گلخانههای تونلی در قیاس با گلخانه های دیگر هزینه کمتری خواهد داشت و نیاز چندانی به سیستم گرمایشی یا نصب دائم نخواهد داشت.
مزایای گلخانههای تونلی
انواع سازه گلخانه‌ای تونلی دارای دیواره‌های عمودی و مجزا نیستند و سازه از نقطه اتصال به زمین به صورت منحنی شکل است. شکل سقف گلخانههای تونلی، به دو صورت منحنی کامل و زاویه‌دار می‌باشد؛ در ساخت این نوع گلخانه اغلب از لوله‌های گالوانیزه استفاده می‌شود که برای نصب به پایه‌های بتنی احتیاج ندارند و با فاصله 3- 5/2 متر از یکدیگر در زمین محکم شده‌اند. عرض دهانه این تونل‌ها ۱۰-۶ متر و ارتفاع حداکثری آنها ۴-۳ متر می‌تواند باشد. انواع سازه گلخانه تونلی، نسبتاً ارزان هستند و به سرعت نصب می‌شوند و به علت شکل منحنی که دارند، از مقاومت بالایی در برابر باد و برف برخوردار هستند. همچنین امکان دریافت حداکثری نور خورشید را برای گیاهان فراهم می‌کند.
۲- گلخانههای سیرکولار
سازه‌های گلخانه‌ای سیرکولار، سقف کمانی و دیواره‌های عمودی دارند. سقف در انواع سازه گلخانه سیرکولار به صورت کمان کامل است. سازه‌های گلخانه‌ای سیرکولار بیشتر در مناطق گرمسیر که وزش باد در آنها شدید است؛ ساخته می‌شوند. جهت ساختمان گلخانههای سیرکولار معمولا به صورت شمالی-جنوبی است و در تمام زمان تابش نور خورشید، آفتاب‌گیر می باشند.
در گلخانه های سیرکولار بیشتر کشت صیفی جات در کف گلخانه صورت می‌گیرد؛ زیرا امکان سکوبندی وجود ندارد. برای پوشش گلخانههای سیرکولار معمولاٌ از جنس پلاستیک استفاده می‌شود. از مزایای این نوع گلخانه می‌توان به کمترین میزان مقاومت ایرودینامیکی در برابر باد و حداکثر هوای موجود نسبت به سطح پوشش اشاره کرد. گلخانههای سیرکولار بدلیل مقاومت مناسب و خوب در برابر باد، آب (باران شدید) و برف، عمومیت زیادی در جهان یافته است. از دیگر مزایای انواع گلخانه های سیرکولار می‌توان به ارزانتر بودن نسبت به سایر فرم‌ها و تابش مستقیم خورشید در تمام طول روز اشاره کرد.
۳- گلخانههای قله‌ای (شیروانی)
انواع سازه‌های گلخانه‌ای قله‌ای، دارای سقف‌هایی با شیب ۲۵ تا ۳۰ درجه و دیواره‌های عمودی هستند. گلخانههای قله‌ای (شیروانی)، مقاوم ترین سازه گلخانه در برابر برف است که هزینه احداث، بسیار بیشتری نسبت به سایر گلخانه ها دارد.
مهمترین مزیت این گلخانه نسبت به دیگر انواع گلخانه‌ها، قابلیت انتقال نور بالا است که می‌تواند حداکثر میزان نور را به داخل گلخانه وارد کند. اما این مورد در مناطق گرمسیر و خصوصا در فصل تابستان از معایب به شمار می‌آید. بنابراین، این نوع گلخانه بیشتر در مناطق سردسیر مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر در این مناطق ساخته می‌شود.
به علاوه می‌توانیم برای استفاده‌های کشاورزی از انواع سبک‌های دیگر گلخانه استفاده کنیم که با هزینه کمتر ساخته می‌شوند و همان کارایی را دارند.
نوعی از گلخانههای قله‌ای که تصویر آن را می‌بینید، به گلخانههای شیشه‌ای معروف هستند. پوشش گلخانههای شیشه‌ای به گونه‌ای است که حداکثر نور را می‌تواند به داخل ساختمان گلخانه عبور دهد. با توجه به شرایط کشور، این نوع گلخانه‌ها در ایران بسیار کم ساخته می‌شوند و برای مصارف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هزینه ساخت انواع گلخانه شیشه‌ای کمی بالا است، به علاوه می‌توانیم برای استفاده‌های کشاورزی از انواع سبک‌های دیگر گل خانه که با هزینه کمتر ساخته می‌شوند و همان کارایی را دارند استفاده کنیم.
۴- گلخانههای گاتیک (اسپانیایی)
طرح سازه‌های گلخانه‌ای گاتیک تلفیقی از گلخانههای قله‌ای و سیرکولار می‌باشند و شکل سقف آنها به صورت کمان زاویه‌دار است. فرم گاتیک، یکی از محکم‌ترین سازه‌های مهندسی است که تاکنون شناخته شده است. نمای آن به گلخانههای سنتی و قدیمی شباهت دارد ولی کاراترین عملکرد را دارد. این سازه‌ها، در عملیات و پروژه‌های بی‌شماری مورد استفاده قرار گرفته‌اند که نتیجه‌ی همه‌ی آنها موفقیت‌آمیز بوده است.
تا زمانی که پرورش گلخانه‌ای و کنترل اقلیم وجود خواهد داشت، استفاده از گلخانههای گاتیک یک انتخاب ایده آل برای تمامی پرورش دهندگان محصولات گلخانه‌ای در سرتاسر دنیا و در هر منطقه‌ای خواهد بود؛ زیرا هم نسبت به کارایی آن مقرون به صرفه است و هم باعث افزایش کیفیت گیاهان خواهد شد. همچنین امکان استفاده از سیستم مکانیکی و پیشرفته برای کسانی که قصد دارند به طور حرفه‌ای به کار پرورش و کشت گیاهان بپردازند به سادگی محیا است.
انواع سازه گلخانه ای بر اساس کاربرد
- گلخانههای آموزشی
- گلخانههای تحقیقاتی
- گلخانههای تفریحی
- گلخانههای تجاری
۱- گلخانه های آموزشی
این سازه گلخانه برای آموزش دانش‌آموزان و دانشجویان و یا به طور کلی علاقه‌مندان به کشت گلخانه و رشته‌ی کشاورزی تأسیس می‌شود. در این گلخانه‌ها سه مرحله کشت (کاشت، داشت، برداشت) به مراجعه‌کنندگان به طور کامل آموزش داده خواهد شد و کارآموزان می‌توانند از نزدیک شاهد این سه مرحله باشند. گلخانههای آموزشی، از لحاظ تجهیزات، نسبت به انواع گلخانههای دیگر تفاوتی ندارند. در تمام طول سال از گلخانههای آموزشی استفاده می‌شود و برای پوشش این نوع گلخانه‌ها بیشتر از شیشه و یا پلی‌کربنات استفاده می‌شود.
۲- گلخانههای تحقیقاتی
تقریبا از اسم سازه گلخانه تحقیقاتی مشخص است که چه اتفاقاتی درون آن می‌افتد. سازه گلخانه تحقیقاتی برای انجام بعضی تحقیقات در زمینه گیاه‌شناسی یا اصلاح در ساختار ژنتیکی گیاهان، تأسیس می‌شوند تا مکان مناسبی برای تحقیق دانشمندان فراهم آورده شود.
۳- گلخانههای تفریحی
انواع سازه‌های گلخانه‌ای تفریحی، معمولا کوچک مقیاسند و هزینه ساخت آنها کمتر از انواع دیگر گلخانه‌ها می‌باشند. به‌طور کلی از آنها برای پرورش گیاهان و درختچه‌های زینتی استفاده می‌شود و در ملک‌های شخصی نصب می‌شوند. طراحی گلخانههای خانگی کار سختی نیست و می‌توانید با مشاهده چند آموزش درباره سازه و ساختمان گلخانه، یا به صورت عملی و آزمون و خطا برای خود گلخانه خانگی زیبایی بسازید.
۴- گلخانههای تجاری
این مدل گلخانه‌ها و انواع گلخانه مدرن معمولا در متراژ های بسیار بزرگ ساخته می‌شوند و برای کسب درآمد و کشت و پرورش محصول به طور جدی و حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. می‌توانید با استفاده از آنها، میوه‌ها را خارج از فصل‌شان پرورش دهید و پس از بسته بندی، محصول‌تان را به فروش برسانید.
تقسیم بندی گلخانه‌ها از نظر شکل و ساختمان
امروزه از نظر شکل خارجی، وسعت و موادی که در ساختمان گلخانه به کار می‌روند، انواع و اقسام مختلفی موجود می‌باشد. به طور کلی از نظر شکل خارجی و بدون در نظر گرفتن وسعت و مصالح ساختمانی گلخانه ها را می‌توان به چهار دسته گلخانه یک طرفه، دو طرفه، نیمه دو طرفه و کمانی یا منحنی تقسیم کرد. این گلخانه‌ها را می‌توان روی سطح زمین و یا داخل محل حفر شده در گودی بنا نمود که در این صورت به ترتیب گلخانههای سطحی و یا گلخانههای عمیق نامیده می‌شوند. کف گلخانههای عمیق به طور معمول در حدود یک متر پایین تر از سطح زمین قرار دارند و در زمستان گرم‌‍تر از گلخانههای سطحی می‌باشند.
۱. گلخانههای یک طرفه
از یک جهت به‌طور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده است. ارتفاع تاج گلخانه ۲.۵ تا ۳ متر است البته بیشتر از این مقدار هم در نظر می‌گیرند. ارتفاع دیواره جانبی سازه گلخانه‌ای نیمه دو طرفه در تمام جهات با هم مساوی است و معمولاً نسبت به یک طرفه تعداد ساعت بیشتری از روز آفتاب‌گیر می‌باشد و شیب رو به جنوب در این نوع گلخانه‌ها معمولاً بلندتر از شیب رو به شمال است و نزدیک ۲/۳ عرض گلخانه می‌باشد و شیب مربوط به شمال کوتاه‌تر ۱/۳ عرض گلخانه است که شیب سقف در قسمت جنوبی ۴۵ تا ۵۵ درجه است و ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر دیواره جنوبی آن سنگ‌چین شده است. هر چقدر ارتفاع گلخانه بلندتر باشد بهتر است.
۲. گلخانه نیمه دو طرفه
از یک جهت به‌طور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده، معمولاً در کنار دیوار ساخته می‌شود و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است. ارتفاع دیواره جانبی سازه گلخانه‌ای نیمه دو طرفه در تمام جهات با هم مساوی است و معمولاً نسبت به یک طرفه تعداد ساعت بیشتری از روز آفتاب‌گیر می‌باشد. جهت این گلخانه‌ها شرقی-غربی است.
در این نوع گلخانه‌ها شیب دیواره جنوبی بیشتر از دیواره شمالی می‌باشد و نزدیک ۲/۳ عرض گلخانه می‌باشد و شیب مربوط به شمال کوتاه‌تر ۱/۳ عرض گلخانه است که شیب سقف در قسمت جنوبی ۴۵ تا ۵۵ درجه است و ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر دیواره جنوبی آن سنگ‌چین شده است. ارتفاع تاج گلخانه ۲.۵ تا ۳ متر است البته بیشتر از این مقدار هم در نظر می‌گیرند.
هر چقدر ارتفاع گلخانه بلندتر باشد بهتر است؛ زیرا تجمع CO2 در جاهای مختلف افزایش می‌یابد و تبادل هوا بیشتر و در نتیجه گیاهان در طول روز فعال‌ترند. اما از سوی دیگر، هرچقدر ارتفاع بیشتر باشد؛ اتلاف انرژی و رطوبت بیشتر می‌شود. وجود پنجره تاشو در سقف کمک می‌کند که در تابستان با باز کردن آنها دما را کاهش دهیم.
۳. گلخانه دو طرفه
سازه گلخانه دوطرفه به طور کامل و از هر دو جهت از نور آفتاب بهره‌مند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات ایده‌آل و مناسب است؛ زیرا از جهت نور و درجه‌ی حرارت به طور کامل از نور خورشید بهره می‌برد. در سازه‌های گلخانه‌ای دو طرفه، دیواره‌های جانبی عمودی هستند و سقف آنها حالت مثلثی دارد. جهت گلخانههای دو طرفه، شمالی و جنوبی است و ارتفاع دیواره جانبی گلخانه در تمام جهات مساوی است.
سقف گلخانه در دو طرف هم شیب و هم اندازه است و ارتفاع سقف در بلندترین نقطه آن ۲.۵ تا ۳.۵ می‌باشد. عرض این گلخانه‌ها باید بین ۶ تا ۱۲ متر و طول آن نباید کم تر از ۳۰ متر و بیشتر از ۶۰ متر باشد. ارتفاع سکوها را در گلخانه معمولا ۸۰ سانتی‌متر و عرض آنها را ۱۱۰ سانتی‌متر در نظر می‌گیرند. جهت آن شمالی-جنوبی است و زاویه شیب ۴۰ تا ۴۵ درجه است.
۴. گلخانه کمانی یا منحنی
این نوع گلخانه‌ها به صورت کوانست و جوی و پشته‌اند و جهت آنها شمالی و جنوبی است. همچنین این سازه، در تمام ساعات روز آفتاب گیر است و اغلب کف آنها شاسی‌بندی شده و مستقیماً کشت و کار در کف آن صورت می‌گیرد؛ ولی امکان سکوبندی وجود ندارد و بیشتر کشت صیفی جات در آنها صورت می‌گیرد.
سازه گلخانه از اجزای کمان‌ها، لوله‌های فونداسیون، سازه انتهایی، حمایت کننده‌های جانبی، پیچ و مهره و گیره‌ها و مواد پوششی تشکیل شده است. در گلخانههای جوی و پشته طول کمان بالای دیوار جانبی را از ۱.۲ تا ۲ برابر عرض واحد گلخانه در نظر می‌گیرند ولی برای این که تعادل گلخانه حفظ شود آن را ۱.۵ برابر عرض واحد گلخانه در نظر می‌گیرند. در هنگام کم کردن کمان‌ها ۳۰ سانتی متر انتهای کمان ها را نباید هم کرد تا بتوان کمان‌ها را در لوله‌های فونداسیون محکم کرد.
بدون دیدگاه